Gérmaniyening bash ministér namzati annaléna sözlirining muqeddimisini xitaygha jaza yürgüzüshtin bashlidi

Yéshillar partiyisining ministér namzati annaléna xanim nutuqlirida Uyghurlar mesilisini we xitayni jazalashni tilgha aldi.

16 Yildin buyan gérmaniyening hakimiyet béshida hoquq tutup kelgen xiristiyan démokratlar partiyesi bilen xiristiyan sotsiyal partiyesidin ibaret birleshme partiyening wezipe ötesh mudditi bu yilning küz peslide axirlishatti. Bir aydin buyan anjila mérkilning ornigha bash ministérlik wezipisige özini namzat körsitidighan birqanche kishi peyda bolghan bolsimu, emma hichbiri 19-april tosattin özini bash ministérlikke namzat körsitip otturigha chiqqan annaléna bayérbok kebi diqqet qozghimighan idi.

“Yéshillarning ümid yultuzi” dep teripliniwatqan yéshillar partiyesining qosh re'isliridin biri bolghan 40 yashliq annaléna bayérbok birqanche kündin buyan gérmaniye metbu'atlirining cholpinigha aylinip ketti. Bundaq bolushigha qurulghandin ta hazirgha qeder yéshillar partiyesidin bash ministér namzatining otturigha chiqip baqmighanliqi, annaléna bayérbokning tunji bash ministér namzati bolghanliqi seweb bolghan idi.

“Frankfurt mejmu'esi” gézitining 24-aprildiki “” hem di'alog hem qattiq qolluq bilen” namliq maqalisida bayan qilinishiche, annaléna bayérbok bash ministér namzati bolghandin buyanqi nutuqlirida özining xitay we rusiyege bolghan qarashlirini keskin ipade qilishqa bashlighan. Nawada u bash ministér bolsa, xitay we rusiyege qarita qattiq jaza yürgüzidighanliqidin bisharetler bergen.

Annaléna bayérbok “Frankfurt mejmu'esi” gézitining ziyaritini qobul qilghanda gérmaniye hem yawropa ittipaqining xitay bilen bolghan munasiwétini “Küch-quwwet bilen erkinlik, démokratiye otturisidiki tüzülme xaraktérliq riqabet munasiwéti” dep atighan. Xitayning “Bir belwagh, bir yol” qurulushini “Zor küch körsitish siyasiti” dégen. U munularni tilgha alghan: “Xitay mana mushundaq yéngidin bash kötürüwatqan zor bir iqtisadiy gewde. Biz uningdin özimizni tamamen yiraq tutushqa charisiz. Yene bir tereptin éyitqanda, bizning erkin, démokratik döletlirimiz we yawropa ittipaqi buqeder küchlük bolghan bolsa, uni küchlük qilghan nerse qimmet qarashlirimizning ittipaqliqidur. Biz mushu asasta heriket qollinishimiz lazim. Mesilen, yéngidin qobul qilin'ghan ‛yawropa-xitay meblegh sélish kélishimi‚ da yawropa terep zulumgha uchrawatqan Uyghur az sanliqlirining mejburiy emgek mesilisige yéterlik derijide étibar birelmigen. Yawropa ittipaqi Uyghur mejburiy emgikidin yaralghan mehsulatlarning yawropa bazarlirigha kirmeslikige toluq kapaletlik qilishi lazim”.

“Jenubiy gérmaniye géziti” ning 25-aprildiki xewiride bayan qilinishiche, annaléna bayérbok amérika bilen birliship xitaydiki insan heqliri tajawuzigha qarshi jaza yürgüzüshni, xu'awéy qatarliq xitayning digital tor éqimlirining yawropa döletliridiki asasiy ul eslihe qurulushliri sahesige singip kirishini chekleshni, yawropaning bixeterliki üchün xitaydin kélidighan xewplerge jiddiy mu'amile qilishni teshebbus qilghan. Shuning bilen birge, rusiyening ukra'ina chégralirida peyda qilghan jiddiychiliki üchün rusiyenimu jazalash pikrini otturigha qoyghan.

Gérmaniyediki Uyghur ziyaliysi perhat muhemmidi ependi bu heqte toxtalghanda, yéshillar partiyesining ministér namzati annaléna xanim eger bash ministér bolup saylansa, buning Uyghur dewasi üchün köp paydiliq boludighanliqini ilgiri sürdi. Uning tilgha élishiche, gérmaniyediki yéshillar partiyesi uzun yillardin buyan Uyghurlar mesilisige izchil köngül bölüp kéliwatqan bir partiye iken. Mezkur partiyening gérmaniye parlaméntidiki bayanatchisi margérita bawzi xanim Uyghurlarning qedinas dostigha aylinip qalghan. Oxshashla yéshillar partiyesining yawropa ittipaqidiki wekili, yawropa-xitay munasiwetler komitétining mes'uli rayinhard bütikoférmu Uyghurlarning dosti bolup, u Uyghurlargha séliwatqan zulumliri seweblik xitayni jazalashni yawropa parlaméntida uzundin buyan qattiq telep qilip kelgen kishilerning biri bolghan. 22-Mart yawropa ittipaqining jazasigha qarshi xitay öch élish xaraktérlik jaza élan qilghanda. Rayinhard bütikoférnimu jazalan'ghuchilarning tizimliki ichige alghan.

D u q ning re'is wekili turghunjan alawudun ependining bildürishiche, Uyghurlar mesilisi nöwette gherb döletlirining türlük shekillerdiki saylamlirida da'im tilgha élinidighan mesilige aylan'ghan bolup, bumu Uyghur dewasining xelq'aradiki tereqqiyatining bir alamiti bolup hésablinidiken.

25-April gérmaniyede neshirdin chiqidighan “Süretler” géziti élip barghan ray sinashtin melum bolishiche, yéshillar partiyesining bash ministér namzati annaléna bayérbok nöwette hakimiyet béshida turiwatqan xiristiyan démokratlar partiyesi bilen xiristiyan sotsiyal partiyesidin ibaret birleshme partiyening bash ministér namzati armin lashit hem sotsiyal démokratlar partiyi'esining bash ministér namzati olaf sholizdin yaxshiraq bahagha érishken. Birleshme partiye namzati armin lashit 27 pirsent awazgha, sotsiyal démokratlar partiyesining namzati olaf sholiz 13 pirsent awazgha, yéshillar partiyesining bash ministér namzati annaléna bayérbok bolsa 28 pirsent awazgha ériship “Rékort yaratqan”. Uning bash ministér bolup saylinish éhtimalliqi xélila yuqiri iken.