“Hedem qeyerde” namliq höjjetlik filim istanbulda körürmenler bilen yüz körüshti

Xitayning Uyghurlargha qarita keng kölemde tutqun qilip türme-lagérlargha qamishi bashlinishi bilen teng 2018-yili ürümchide xitay da'iriliri teripidin tutqun qilinip türmige tashlan'ghan Uyghur ziyaliysi, doxtur gülshen abbasning qamalghanliqining 6 yilliqi munasiwiti bilen “Hedem qeyerde” namliq höjjetlik filim 10-séntebir küni, istanbulda körürmenler bilen yüz körüshti.

Höjjetlik filimda, gülshen abbasning xitay da'iriliri teripidin adaletsizlik bilen tutqun qilinishi we türmige qamilishi, shundaqla uning singlisi, merkizi amérikadiki Uyghur herikiti teshkilatining re'isi roshen abbas xanimning küreshliri, xitay hakimiyitining insaniyetke qarshi sadir qilghan jinayetliri, Uyghur irqiy qirghinchiliqi, Uyghurlarning mejburiy emgekke sélinishi, Uyghurlarning duch kéliwatqan paji'eliri bayan qilin'ghan.

Türk ojaqliri istanbul shöbisi, dunya Uyghur qurultiyi wexpisi, Uyghur herikiti teshkilati we Uyghur akadémiyesining birlikte uyushturushi bilen élip bérilghan höjjetlik filim körsitish pa'aliyitige er-ayal bolup yüzdin artuq kishi qatnashti.

RFA/Arslan

Höjjetlik filim bashlinishtin ilgiri türk ojaqliri istanbul shöbisi re'isi doktor jezmi bayram ependi échilish sözi sözlidi. U sözide xitay teripidin irqiy qirghinchiliqqa uchrighan Uyghur qatarliq musulman xelqlirige özlirining yardem qilalmighanliqidin epsuslinidighanliqini ipadilidi we türk ojaqliri bolush süpiti bilen burundin tartip hazirghiche sherqiy türkistan mesilisini küntertipte tutushqa tiriship kéliwatqanliqini hem buningdin kéyinmu bu mesile heqqide téximu köp xizmet qilidighanliqini tekitlidi.

Bu heqte ziyaritimizni qobul qilghan Uyghur herikiti teshkilatining türkiye wekili muhemmed éli hapizning bildürüshiche, höjjetlik filimda, Uyghur siyasiy pa'aliyetchi, Uyghur herikitining re'isi roshen abbasning qanunsiz tutqun qilin'ghan hedisi gülshen abbasni izdesh hékayisi asas qilinish bilen birge chet ellerde turup a'ilisidin xewer alalmaywatqan we alaqe qilalmaywatqan köp sandiki Uyghur shahitlar we pa'aliyetchilerning guwahliqliri arqiliq xitayning insaniyetke qarshi sadir qilghan jinayiti we irqiy qirghinchiliqi yorutup bérilgen.

Höjjetlik filimda yene mutexessisler we tetqiqatchilarning analizliri, sherqiy türkistan tarixi, sherqiy türkistan musteqil jumhuriyetlirining qurulushi, kommunist xitayning ishghaliyiti, Uyghur irqiy qirghinchiliqi we Uyghurlarni mejburiy emgekke sélish qatarliq mesililerni delil-ispatlar bilen yorutup bérilgen.

Muhemmed éli ependi, bu höjjetlik filimning istanbulda xelqqe uchuq halda qoyulushining meqsiti toghrisida toxtitilip, bu höjjetlik filim arqiliq, türk hökümiti we xelqining diqqitini Uyghur irqiy qirghinchiliqigha tartish, bu arqiliq Uyghurlar mesilisini türkiyening küntertipige keltürüsh, hem gülshen abbasning erkinlikke chiqishini qolgha keltürüshtin ibaret ikenlikini tekitlidi.

Biz bu “Hedem qeyerde” namliq höjjetlik filim toghrisida pikir qarashlirini élish üchün türk ojaqliri istanbul shöbe re'isi doktor jezmi bayram ependi bilen söhbet élip barduq. Doktor jezmi bayram ependi bu heqte toxtilip mundaq dédi: “Bu höjjetlik filim, muxalip küchlerning közqarashlirighimu orun bérish arqiliq hem terepsiz hem ilmiy pakitlar bilen teyyarlan'ghan bolup, roshen xanim dunyaning oxshimighan jayliridiki döletlerde “Hedem qeyerde” dep yürüp sherqiy türkistanliqlarning chékiwatqan derd-elemlirini we mesililirini otturigha qoyup keldi. Roshen xanimning bu mujadilisi teqdirleshke erziydu, méningche bolghanda bu höjjetlik filimni türkiyening oxshimighan jaylirida we bashqa köpligen döletlerde qoyup dawamliq küntertipte tutush kérek, buning bilen sherqiy türkistan mesilisi toghrisida xelq ammisida bir jiddiy köngül bölüsh shekillen'güsi”.

Doktor jezmi bayram ependi sözide yene türk ojaqlirining yighilishlirida her ayda bir qétim mexsus sherqiy türkistan mesilisi muzakire qiliniwatqanliqini bildürdi. U yene: “Sherqiy türkistandiki qérindashlirimiz xitaydek ghayet zor bir döletke taqabil turuwatidu, alla ulargha sebir we küch bersun”, dédi.

Filim axirlashqandin kéyin türk sha'ir köksal jén'giz ependi sehnige chiqip, “Sherqiy türkistan köyüwatidu” témisidiki shé'irini jarangliq déklamatsiye qilip, sherqiy türkistandiki zulum we qayghu-elemlerni hayajanliq halda teswirlidi we körürmenlerni munglandurdi.