“Hedemni izdeymen” namliq höjjetlik filim enqerede körürmenler bilen yüz körüshti

“Hedemni izdeymen” namliq höjjetlik filim 21-séntebir küni, türkiye paytexti enqerede körürmenler bilen yüz körüshti. 2024-Yili 21-séntebir, enqere

Doxtur gülshen abbas xanimning tutulghanliqi we iz-déreksiz yoq qiliwétilginige 6 yil bolghan bügünki künde, amérika kéngesh palatasi tashqi munasiwetler komitétining re'isi bén kardin (Ben Cardin) bashchiliqidiki on'gha yéqin palata ezasi 10-séntebir ortaq bayanat élan qilghan idi. Ular bayanatida, doxtur gülshen abbasning xitay türmisidin derhal qoyup bérilishini telep qilghan. Bundaq bir peytte “Hedemni izdeymen” namliq höjjetlik filim 21-séntebir küni türkiye paytexti enqerede körürmenler bilen yüz körüshti.

RFA/Erkin Tarim

 “Hedemni izdeymen” namliq höjjetlik filimda roshen abbas xanimning xitay türmisidiki hedisi gülshen abbasni qutuldurush tirishchanliqi arqiliq sherqiy türkistandiki irqiy qirghinchiliqni dunyagha tonutush yolida élip barghan küreshliri asasiy téma qilghan. Bu filimda yene köpligen mutexessisler, tetqiqatchilar, muxbirlar, diplomatlar we a'ile-tawabi'atliri xitayning türmiside yaki lagérlarda bolghan chet eldiki köpligen Uyghur dewagerlirining pikirlirige, yürek sözlirige keng orun bérilgen.

Uyghur akadémiyesi wexpisi bilen Uyghur herikiti teshkilatining birlikte uyushturushi bilen enqerediki “Menggütash” til mektipining yighin zalida ötküzülgen höjjetlik filimni qoyush pa'aliyitige bezi siyasiy partiye mes'ulliri, mutexessisler, uniwérsitét oqutquchiliri, muxbirlar we doktorantlar ishtirak qildi. Pa'aliyetni uyushturghan Uyghur akadémiyesi wexpisining re'isi abdulhemid qaraxan ependi ziyaritimizni qobul qilip mundaq dédi: “Bügün biz bu pa'aliyitimizge enqerediki tetqiqatchilar, muxbirlar, ammiwi teshkilat mes'ulliri we bezi siyasiy partiyelerning wekillirini teklip qilduq. Ular ‛hedemni izdeymen‚ namliq höjjetlik filimni kördi. Bu filimni körüsh jeryanida xitayning wetinimizde élip bériwatqan irqiy qirghinchiliq we jaza lagérliri heqqide melum bir melumatqa ige boldi we xitayning insan qélipidin chiqqan zulumni hés qildi. Filimni körgen kishilerning köpi Uyghurlar üchün bir ish qilsaq dégen kishiler idi, bularni birinchi qol matériyallar bilen teminligen bolduq.”

RFA/Erkin Tarim

Biz “Hedemni izdeymen” namliq höjjetlik filimni körgen enqerediki ghazi uniwérsitétining gérman tili oqutquchisi dilek tahir xanimdin tesiratini soriduq. U, mundaq jawab berdi: “Könglüm bek yérim boldi. Lagérdin qutulup chiqqan kishilerning béshigha kelgenlerni anglap yürikimni pichaq tilghandek boldi. Ularning béshidin ajayip qorqunchluq ishlar ötüptu. Men gérmaniyede tughuldum, u yerde yehudiylargha élip bérilghan irqiy qirghinchiliqini anglap we oqup chong boldum. Menche, Uyghurlar duchar boluwatqan irqiy qirghinchiliq yehudiylarning béshidin ötkenlerdinmu éghir iken. Burun bularni peqetla anglighan iduq. Hés qilalmayttuq, bu höjjetlik filimni körgendin kéyin, xitayning Uyghur qérindashlirimizgha qarita élip bériwatqan éghir zulmini resmiy hés qilduq.”

Biz bu höjjetlik filim toghrisida pikir qarashlirini élish üchün, bu filimni körüshke qatnashqan enqerediki hajettepe uniwérsitéti tarix penlirining doktoranti exmet ertan chölgechen ependini ziyaret qilduq. U, mundaq dédi: “Men höjjetlik filimda shuni kördüm, chet elde élip bériliwatqan pa'aliyetning muweppeqiyetlik bolushi üchün kishilik hoquqni asas qilghan halda küresh qilish lazim. Eksiche ish qilghan teqdirde muweppeqiyetlik bolghili bolmaydighanliqini kördüm. Mezkur filimni körgendin kéyin, Uyghurlarning chet elde élip bériwatqan küreshlirining seweblirini nahayiti yaxshi chüshendim.”

RFA/Erkin Tarim

Enqerediki yildirim beyazit uniwérsitéti méditsina fakultéti ammiwi saghlamliq kafédrasining oqutquchisi doktor nametjan memet ependi, gerche bu filim qisqa bolsimu, emma Uyghurlar wetinide boluwatqan paji'elerni etrapliq yorutup bergenlikini bayan qildi.

Amérikaliq rézhissor jawid mir ependi ishligen “Hedemni izdeymen” namliq höjjetlik filim amérika tashqi ishlar ministirliqining qollishi bilen bügün'ge qeder 30 dölette 50 meydandin artuq qoyulghan. Doxtur gülshen abbas xanimning tutulghanliqi we iz-déreksiz yoq qiliwétilginige 6 yil bolghanliqi munasiwiti bilen mezkur höjjetlik filim bu ay ichide yene on'gha yéqin dölette qoyulghan.