RFA/Eziz
Уйғурсофтниң қурғучиси алим әһәтниң тутқун қилинғанлиқи илгири сүрүлмәктә
Уйғурсофтниң қурғучиси, шинҗаң университетиниң математика факултети оқутқучиси алим әһәт 2018-йили яздин буян йоқап кәткән. Униң исми математика факултетиниң тор бетидики оқутқучилар қошуни тизимликидинму өчүрүветилгән. Биз мәзкур факултетта телефон қилғинимизда телефонимизни алған бир хитай хадим алим әһәтниң нөвәттә хизмәт орнида йоқ икәнликини билдүрди.
Алим әһәт 1998-йили 6-айда америкидики микрософт (Microsoft) ширкити билән һәмкарлишип, уйғур диярида тунҗи уйғурчә, қазақчә вә қирғизчә юмшақ детал ширкитини қурған иди.
Мәшһур лагер сүритидики тутқунларниң кимлики айдиңлашмақта
Мәшһур лагер сүрити, йәни лоп наһийәлик «тәрбийәләш мәркизи» ниң йиғин мәйданидин тартилған сүрәттики 5-рәттә олтурған тутқунлардин бириниң лоп наһийәлик әмгәк суғуртиси идарисиниң шопури абдул әзиз икәнлики ашкариланди. Мухбиримизниң телефонини қобул қилған мәзкур идаридики алақидар бир хадим шопур абдул әзизниң лагерға әкетилгәндин кейин хизмәттин һәйдәлгәнликини дәлиллиди.
3-Рәттә олтурған кишиләрдин бириниң болса, қаш теши содигири, вәзиписиз диний зат ели ахун қари икәнлики ашкариланди. Мәшһур лагер сүритидики бир қисим кишиләрниң һәқиқий әһвали айдиңлишиши хитай һөкүмитиниң лагер һәққидики тәшвиқатлириниң сахтилиқини йәнә бир қетим испатлайдикән.
Америка хәлқара диний әркинлик комитетиниң йиллиқ доклатини елан қилди
Америка хәлқара диний әркинлик комитети 29-апрел күни елан қилған йиллиқ доклатида хитай һөкүмитиниң уйғур районида диний әркинликни қаттиқ дәпсәндә қиливатқанлиқини тәнқид қилди. Бу йиллиқ доклатниң муқависиға берилгән төт парчә фото сүрәткә бирдәк уйғурлар һәққидики тема талланған. Доклатниң елан қилиниш мурасими үчүн тәйярланған еланларғиму уйғурлар һәққидики сүрәтләр ишлитилгән.
Доклатта, америка һөкүмити уйғурлар дуч келиватқан диний зиянкәшликни иҗра қилғучи хитай әмәлдарлириға, җүмлидин уйғур аптоном районлуқ коммунистик партийә комитети секретари чен чуәнгоға «йәр шари магнетиский қануни» бойичә җаза қоллинишқа йәнә бир қетим күчлүк дәвәт қилинған.
Майк помпео: «америка кархана саһәси шинҗаңда ойлишип иш қилиши керәк»
Америка ташқи ишлар министири майк помпео 30-апрел күни вашингтондики бир сода тәшкилатида нутуқ сөзлигәндә, америка ширкәтлирини уйғур районида тиҗарәт паалийәтлиридә болмаслиққа чақирған.
У, уйғур аптоном райониниң һазирқи вәзийитини натсистлар германийәсиниң 1930-йиллиридики зораванлиқиға селиштуруп, мәзкур районда еғир кишилик һоқуқ дәпсәндичилики йүз бериватқанлиқини билдүргән.
Майк помпео 26-апрел күни, қазақистан дөләт хәвпсизлик комитетиниң секретари кәрим мәсимоф билән вашингтонда көрүшкәндиму уйғур елидики лагерлар мәсилисини тилға алған иди. Әмма помпеониң сөзигә мәсимофниң қандақ инкас қайтурғанлиқи мәлум әмәс.
Кишилик һоқуқни көзитиш тәшкилатиниң уйғур елидики назарәт системисиға аит доклати елан қилинди
Хәлқара кишилик һоқуқни көзитиш тәшкилати 2-май күни елан қилған доклатта көрситилишичә, хитай һөкүмити уйғур елидә йолға қоюватқан назарәт системиси наһайити кәң көләмлик икән.
Доклатта көрситилишичә, хитай сақчилири райондики уйғурларни назарәт қилишта адәм күчи ишлитиштин һалқип, янфон әплири арқилиқ аптоматик назарәт қилиш механизмини ишқа ашурған. Бу әп «бир гәвдиләшкән бирләшмә уруш суписи» (IJOP) ға уланған болуп, аптоматик һалда шәхсләргә даир барлиқ учурларни топлайдикән вә бу асаста «хәвплик» кишиләргә бәлгә қоюп маңидикән. Баш штаб болса мушу учурларға асасән кимни тутқун қилишни қарар қилидикән. Доклат елан қилинғандин кейин зор ғулғула қозғиди.
Америкида хитайға қарита «мәдәнийәтләр тоқунуши» ни асас қилған йеңи истратегийәгә һазирланмақтикән
Америка ташқи ишлар министирлиқи сиясәт пиланлаш бөлүминиң директори кирон сикиннер дүшәнбә күни, вашингтондики бир хәвпсизлик мунбири йиғинида сөз қилғанда, америка ташқи ишлар министирлиқиниң хитайға қарита «мәдәнийәтләр тоқунуши» идийәси асасида йеңиваштин истратегийә турғузуп чиқиватқанлиқини, буниң америка тарихида көрүлүп бақмиған бир иш икәнликини баян қилған.
Сикиннер сөзидә америкиниң һазир хитайни әң асаслиқ вә узун муддәтлик тәһдит, дәп қарайдиғанлиқини әскәртип: «америка һөкүмити хитайға кәң көләмдә тақабил турушниң йоллирини издәватиду. Америка-хитай арисидики мәсилә пәқәт тиҗарәт мәсилиси әмәс. . .» Дегән.
