Һәптилик хәвәрләр (16-декабирдин 22-декабирғичә)

Мисирдин қайтқан икки уйғур оқуғучи түрмидә өлүп кәткән

Бу йил яз айлирида хитай һөкүмитиниң буйруқиға бойсунуп мисирдин юрти корлаға қайтип кәлгән икки уйғур оқуғучиниң қолға елинғандин кейин түрмидә өлүп кәткәнлики һәққидә гәп тарқалған иди. Йеқинда бу хәвәрниң растлиқи дәлилләнди.

Гуваһчиларниң билдүрүшичә, абдусалам мәмәт корла шәһиридики бир чоң мәсчитниң имаминиң оғли икән. ясинҗан болса корла шәһири чаһарбағ йезисидики бир сақчиниң иниси икән.

Мәлум болушичә, бу йил чәтәлләрдин юртиға қайтип кәлгән уйғур оқуғучиларниң көп қисми қолға елинған һәмдә охшаш болмиған қамақ җазасиға һөкүм қилинған.

“чақирилмиған меһманлар” уйғурларни аварә қилмақта

Йеқинда хитай даирилириниң уйғурлар дияридики “туғқанлишиш һәптилики” паалийитиниң иҗра болушиға әгишип, йүзлигән хитай кадирлири һәрқайси җайлардики уйғурларниң өйлиригә көчүп киргәнлики мәлум болди.

Бу һәқтики әһвал игиләш җәрянида миллий, диний вә өрп-адәт пәрқлиригә қаримастин һөкүмәт кадирлирини “меһман” дегән намда кишиләрниң өйлиригә орунлаштуруш һәмдә өй игилириниң разимәнликини етибарға алмаслиқ қилмишиниң уйғурларға охшаш болмиған аваричиликләрни кәлтүрүватқанлиқи айдиңлашти.

Муһаҗирәттики уйғур зиялийлири бу һәқтә пикир қилип, бу хил зорлуқ характердики “туғқанлишиш” паалийитиниң һечкимни “туғқан” қилалмайдиғанлиқини алға сүрди.

Әхмәтҗан һашириниң “чаһарбағ” драмиси шәрәп қучти

Түркийәдики явро-асия язғучилар бирлики тәшкиллигән 2-нөвәтлик “хәлқара қорқут ата драма йезиш мусабиқиси” дә қазақистандики уйғур язғучи әхмәтҗан һашириниң “чаһарбағ” драмиси биринчиликкә еришкән.

Бу драмида иккинчи дуня уруши мәзгилидә оттура асиядики уйғур қишлақлири дуч кәлгән қисмәтләр баян қилинған. Шу арқилиқ уйғур аяллириниң өз юртини сөйүш, һәрқанчә қийин шараиттиму өзиниң миллий кимликини унтумаслиқтәк есил пәзилити мәдһийәләнгән.

Уйғур әдәбиятидики мутәхәссисләр бу һәқтә пикир қилип, “бу драма әсириниң түрк дунясида мукапатқа еришиши уйғур әдәбиятиниң хәлқараға тонулушида зор әһмийәткә игә,” деди.

“вал стрет журнили” ниң уйғур дияри һәққидики хәвири зор ғулғула қозғиди

19-Декабир күни америкидики оқурмәнлири әң көп болған гезитләрдин “вал ситрет журнили” да уйғурлар һәққидә зор һәҗимлик бир парчә мақалә елан қилинди. Бу мақалә уйғур дияриниң әң йеқинқи әһвалидин мәлумат бәргәнлики үчүн алқишланған мақалиләрдин болуп қалған.

Мақалида уйғурлар дияриниң исми-җисмиға лайиқ “үсти очуқ түрмә” гә айланғанлиқи әң йеңи рәсим вә син материяллири арқилиқ тәпсилий тонуштурулған.

Мутәхәссисләр бу һәқтә пикир қилип, “бу һал бизни ойғитиши лазим. Чүнки бу бир зор хәтәрдин бешарәт бәрмәктә” деди.

“тәрбийәләш мәркизи” ниң ички қисмидики бәзи әһваллар мәлум болди

Йеқинда милйонлиған уйғурлар солиниватқан “тәрбийәләш мәркизи” дегән намдики лагерларниң ички қисмидики әһваллар мәлум болушқа башлиди.

Мухбиримизниң игилишичә, һазир уйғурлар дияридики “тәрбийәләш мәркәзлири” гә йиғивелинған адәмләрниң көплүкидин уларға кариват йетишмигән. Шу сәвәбтин бу кишиләр ахшамлири бир-биригә чаплишип янчә йетишқа мәҗбур болған. Уларниң “һуҗум тәһдити” ниң алдини елиш үчүн кишиләрниң кийимлиридики түгмиләр, кәмәрләр вә аяғларниң боғқучлири йиғивелинған.

Мутәхәссисләр бу һәқтә пикир қилип, “бу һал иккинчи дуня уруши мәзгилидә ‛йиғивелиш мәркәзлири‚ гә соланған йәһудийларниң тәқдирини әслитиду,” деди.

Муһаҗирәттики уйғурларда диний чүшәнчиләр муһакимиси елип берилди

Уйғурларниң көпләп чәтәлләргә чиқип кетишигә әгишип, бу муһаҗирларниң арисидики өсмүрләрниң оқуш мәсилиси вә немә оқуши лазимлиқи һәққидә көплигән соаллар оттуриға чиқмақта.

Йеқинда дуняниң һәрқайси җайлиридики уйғур зиялийлири, диний өлималар вә һәр саһә кишилири бу һәқтә өзлириниң ойлиғанлири бойичә бу мәсилини муһакимә қилишти.

Муһакимә җәрянида балиларға ноқул диний тәрбийә берипла уларни пәнний билимләрдин хәвәрсиз қоюшниң бәк хәвплик һал икәнликини алға сүрди. Шуниңдәк өсмүрләрни һәм пәндә һәм динда лаяқәтлик қилип тәрбийәләшниң тамамән мумкинлики алаһидә тәкитләнди.