Enqerediki ikki jumhuriyetni xatirlesh yighinida Uyghurlar toghriliq üch mesile tekitlendi

Ixtiyariy muxbirimiz erkin tarim
2020.11.15
Jumhuriyet-Bayrismi-2020-Enqere-02.jpeg Enqerede ötküzülgen ikki jumhuriyetni xatirilesh yighinidin bir körünüsh. 2020-Yili 12-noyabir. Enqere, türkiye.
RFA/Erkin Tarim

D u q ning teshebbusi bilen bügün dunyaning herqaysi döletliridiki Uyghur teshkilatliri we jama'iti oxshash bolmighan shekillerde 1933-yili qurulghan sherqiy türkistan islam jumhuriyeti qurulghanliqining 87 yilliqini, 1944-yilliri qurulghan sherqiy türkistan jumhuriyitining 76 yilliqinixatirilesh murasimi ötküzmekte. D u q, Uyghur herikiti teshkilati we Uyghur akadémiyesi birlikte türkiyening paytexti enqere shehiridiki gre'en park méhmanxanisida muxbirlarni kütiwélish yighini chaqirdi. Yighin shu yer waqti etigen sa'et 10:00 da bashlandi. Yighinda aldi bilen “Sherqiy türkistan istiqlal marshi” bilen türkiyening dölet marshi oquldi.

Andin Uyghur herikiti teshkilatining bashliqi rushen abbas xanim, Uyghur akadémiyesining ijra'iye re'isi abdulhemit qaraxan ependi, d u q ning mu'awin re'isi doktor erkin ekrem ependi, d u q ning bash teptishi abléikim idris ependiler échilish sözi sözlidi. 

Yighinning kéyinki dawamida Uyghur akadémiyesining bash katipi doktur ferhat qurban tengritaghli ependi metbu'at bayanatini oqudi. U bayanatta Uyghurlar toghrisida 3 mesilini tekitleydighanliqini bayan qilip, mundaq dédi: “Bügün 12-noyabir küni, 1933-yili qeshqerde qurulghan sherqiy türkistan jumhuriyitining 87 yilliqi, 1944-yili ghuljada qurulghan sherqiy türkistan jumhuriyitining 76 yilliq xatire künidur. Xudayim bizge yene bir musteqil sherqiy türkistan jumhuriyeti qurushimizni nisip qilsun. Bügünki metbu'at yighinida türk jama'etchiliki sherqiy türkistan heqqide bilishke tégishlik 3 mesilini otturigha qoymaqchimiz: birinchisi, sherqiy türkistan xitay teripidin bésiwélin'ghan Uyghur türklirining zéminidur. 1884-Yilida manju impériyesi bu tupraqlarni bésiwalghandin kéyin ‛shinjang‚ nami bérilgen. Ikkinchisi, sherqiy türkistan dewasi milliy heq-hoquq we erkinlik dewasidur. Üchinchisi, xitay ‛yéngi yipek yoli‚ qurulushining bixeterlikini qoghdash üchün sherqiy türkistanda irqiy qirghinchiliq élip barmaqta. Xitay 2010-yili dunyadiki ikkinchi iqtisadiy küch bolghandin kéyin, kéngeymichilik siyasitige kücheytti. Bu seweptin xitay sherqiy türkistanda insan qélipidin chiqqan siyaset yürgüzmekte.” 

Ferhat qurban tengritaghli bayanatida türk hökümiti we türk jama'etchilikini Uyghurlargha ige chiqishqa, axbarat organlirini Uyghurlarning hazirqi éghir weziyitige ige chiqishqa chaqirdi. 

Yighinda söz qilghan doktor erkin ekrem ependi 1944-yili ghuljada sherqiy türkistan jumhuriyitining qurulushi we uning yoq qilinishi toghrisida söz qildi. U shu dewrdiki tashqiy küchlerning bu jumhuriyetning qurulushidin yiqilishighiche bolghan jeryanda qandaq rol oynighanliqi toghrisida toxtaldi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.