“елишқу вәқәси” дә яриланған кәнт секретари хизмитидин истепа бәргәнлики үчүн лагерға әкетилгән

Мухбиримиз шөһрәт һошур
2019.07.30
ghulam-toxti-abdugheni-turdi.jpg 2014-Йилидики йәкән “елишқу вәқәси” дә хитай әскәрлири тәрипидин аһалиләргә қетип етиветилгән дөңбағ йеза башлиқи ғулам тохти вә йезилиқ интизам тәкшүрүш комитетиниң секретари абдуғени турди.
oqurmen teminligen

Мәлум болушичә, 5 йил аввал йәкән “елишқу вәқәси” дә йеза башлиқи ғулам тохти билән бирликтә вәқә йүз бәргән нәқ мәйданға берип һөкүмәт тәрәптә туруп хизмәт қиливатқан кәнт секретари аблимит өмәр хитай әскәрлири өзлиригә қаритип пәрқләндүрмәй оқ чиқарғандин кейин нәқ мәйдандин қачқан вә қечиш җәрянида етизлиқтики бир ярдин йиқилип пути сунуп кәткән. У шуниңдин кейин саламәтликиниң начарлиқи сәвәблик хизмәттин истепа бәргән. Аридин 3 йил өткәндә, йәни 2017-йили униң әнә шу қетим хизмәттин истепа бериши “диний әсәбийликниң аламити” дәп қарилип, йиғивелиш лагериға әкетилгән.

Түркийәдә яшаватқан, әмма бихәтәрлики сәвәблик исмини ашкарилашни халимайдиған муһаҗирлардин бири 2014-йилидики йәкән “елишқу вәқәси” дә яриланған 26‏-кәнт секретари аблимит өмәрниң шу чағда саламәтлик әһвали сәвәблик хизмитидин истепа бәргәнлики вә әйни чағда бу истепани тоғра чүшәнгән даириләрниң аридин 3 йил өткәндә, әһвалға қайтидин қарап чиқип “диний әсәбийликниң вә һөкүмәткә қаршилиқниң аламити” дәп бекиткәнлики вә уни йиғивелиш лагериға соливалғанлиқини ашкарилиди.

Биз бу учурниң тоғра яки хаталиқини дәлилләш үчүн йәркәндики алақидар органларға телефон қилдуқ. Йәркәндики мәлум сақчиханиниң хадимлардин бири аблимит өмәр дәп бирини тонумайдиғанлиқини билдүрсә, йәнә бир сақчиханидики бир хадим “елишқу вәқәси” гә алақидар һәрқандақ бир учурни ашкарилашқа болмайдиғанлиқини баян қилди. Ахирида телефонимизни қобул қилған йәкәндики йәнә бир сақчи хадими 17 йиллиқ кәнт секретари аблимит өмәрниң лагерда икәнликини дәлиллиди. Дейилишичә, аблимит өмәр вәқә йүз бәргән күни йеза башлиқи ғулам тохтиниң телефонидики буйруқиға бинаән вәқә йүз бәргән нәқ мәйданға йетип кәлгән вә йеза башлиқи билән бирликтә аталмиш вәқә чиқарғучиларни сақчиларға тәслим болушқа дәвәт қилған. Әмма дәл мушу мәзгилдә хитай әскәрлири аталмиш вәқә чиқарғучиларға қарита қара-қоюқ оқ чиқарған. Йеза башлиқи ғулам тохтиға оқ тегип йәргә йиқилғанлиқини көргән аблимит өмәр нәқ мәйдандин қечип миң тәсликтә җенини қутқузған. Бу җәрянда етизлиқтики бир ярдин йиқилип бир пути сунуп кәткән. Йәкәндики сақчи хадимлиридин бири аблимит өмәрниң “28-июл вәқәси” йүз бәргән күни хизмәт мунасивити билән нәқ мәйданда барлиқи вә яриланғанлиқини дәлиллиди.

Түркийәдики йәнә бир йәкәнлик муһаҗир (шәхсий бихәтәрлик түпәйли исмини ашкарилашни халимайдиған) ниң йәнә дейишичә, шу чағда уйғурларниң ичидин яриланған вә яридарларниң ярисини таңған барлиқ кишиләр, вәқәгә арилашқан болсун яки болмисун, омумйүзлүк тутқун қилинип кесилгән яки аз дегәндә 6 ай қамақта ятқан. Әмма аблимит өмәрниң нәқ мәйданға хизмәт мунасивити билән барғанлиқи вәқәдә өлгән йеза башлиқи ғулам тохтиниң телефон хатирисидин мәлум болғачқа бир айла қамақта ятқандин кейин гунаһсиз дәп қоюветилгән. Йәкәндики мәлум сақчиханиниң бир сақчиси аблимит өмәрниң тутулуш сәвәби һәққидә ениқ мәлумат берәлмиди.

Түркийәдики юқириқи йәкәнлик кишиниң баян қилишичә, йеқинқи 3 йилдин буян илгири һөкүмәт хизмитини рәт қилған вә яки хизмәттин истепа бәргәнләрму “диний әсәбийлик” билән юқумлиниш гумани билән тәкшүрүлгән вә сораққа тартилған. Йәкәнлик муһаҗирму аблимит өмәрниң саламәтлики сәвәблик хизмәттин истепа беришини даириләрниң уни әйни чағдики тутқун һәрикәтлиридә вәзипидин қечиш дәп қаралғанлиқи вә буни “диний әсәбийликниң тәсири” дәп бекиткәнликини мәлум қилди. Мәзкур сақчи хадими аблимит өмәрниң пути сунғанлиқи үчүн саламәтлики начарлашқанлиқи вә хизмәттин истепа бәргәнликини дәлиллиди. Әмма у секретар аблимит өмәрниң “елишқу вәқәси” дә хитай әскәрлириниң оқидин қечиш җәрянида пути сунғанлиқидин хәвәрсизликини ейтти.

Биз мәзкур вәқә йүз бәргән йили вәқәдә өлгән аталмиш “инқилабий қурбан” йеза башлиқи ғулам тохтиниң аялини зиярәт қилған идуқ. Бу аял йолдишиниң хитай тәрәп дегәндәк аталмиш “террорчилар” тәрипидин әмәс, бәлки хитай әскәрлири тәрипидин етип ташланғанлиқини дәлиллигән иди. Вәқәдә өлгән йәнә бир аталмиш “инқилабий қурбан” йезилиқ интизам тәкшүрүш комитетиниң секретари абдуғени турдиниң аялиму йолдишиниң пичақта әмәс, бәлки оқта өлгәнликини тилға елип, хитай әскәрлириниң қара-қоюқ оққа тутқанлиқи үстидин шикайәт қилған иди.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.