Xitayning “Intérpol” ni süy'istémal qilishigha qarshi sadalar kücheymekte

Ixtiyariy muxbirimiz ekrem
2021.11.25
Xitayning “Intérpol” ni süy'istémal qilishigha qarshi sadalar kücheymekte Béyjing döletlik yighin merkizidiki ötküzülgen 86-nöwetlik intérpol omumiy yighinida ésilghan xitay we intérpolning bayraqliri. 2017-Yili 27-séntebir.
REUTERS

Gérmaniye metbu'atliri xitayning “Intérpol” ni süy'istémal qilip, uni “Xelq'araliq owchi” gha aylandurushqa uriniwatqanliqini ilgiri sürmekte.

“Intérpol”, yeni “Xelqara saqchi” dep atalghan bu teshkilatning arxipida Uyghurlarning échinishliq hayat xatirisi, azabliq hékayisi bar. 2016-Yili tunji qétim xitay jama'et xewipsizlik ministérlikining mu'awin ministéri méng xongwéy re'isi bolup saylinishtin ilgirila, bu teshkilat xitayning süy'istémal qilishi bilen Uyghur wetenperwerliri üstidin “Qizil bashliq tutush buyruqi” chiqirip, ularni “Owlash” qa, parakende qilishqa bashlighan idi. 21 Yildin artuq dawamlashqan bu ziyankeshlikni gérmaniye axbarat wastiliri bügün'ge qeder untup ketmigen.

Gérmaniyede neshirdin chiqidighan “Süretler” géziti 24-noyabir küni “Xitay usta owchini intérpolgha namzatliqqa körsetmekte” namliq bir maqale élan qildi. Maqale mawzusigha “Mustebit hakimiyet xelq'ara saqchini öktichilerni tutushqa buyrumaqta, bir owlan'ghuchi öktichi: ‛men özümni öltüriwalghili tas qalghan idim‚ dédi” dégenler qoshumche qilin'ghan.

Intérpol (xelq'ara saqchi teshkilati) ning omumiy yighinida türkiye prézidénti rejep tayyip erdoghan sözlimekte. 2021-Yili 23-noyabir, istanbul, türkiye.
Intérpol (xelq'ara saqchi teshkilati) ning omumiy yighinida türkiye prézidénti rejep tayyip erdoghan sözlimekte. 2021-Yili 23-noyabir, istanbul, türkiye.

Maqale mawzusigha közde tutulghan shexs-d u q ning re'isi dolqun eysa ependi idi. Dolqun eysa 1997-yilila “Xelq'ara saqchi” teripidin “Qizil bashliq tutush buyruqi” chiqirilip izdiliwatqan shexske aylan'ghan, xitay hökümiti uninggha “Térrorist, qatil, bulangchi” dégendek töhmetlerni artqan. Mezkur maqalida dolqun eysaning mushu tutush buyruqi seweblik xelq'arada nurghunlighan palaketlerge duchar bolghan kechmishliri izahlinip ötülgendin kéyin, 2009-yili koriyede qolgha élin'ghanliq weqesi pakit süpitide bayan qilin'ghan. Dolqun eysa ashu weqe heqqide toxtalghanda “Süretler” gézitining muxbirlirigha: “Men koriye ayridurumida 3 kün solap qoyuldum. 4 Neper xitay saqchisi koriyedin méni xitaygha élip kétish üchün kütüp turatti. Eger men xitaygha tapshurup bérilsem, xitay méni qéyin-qistaqlar arqiliq ölümge mehkum qilatti. Men bundaq bir teqdirdin saqlinish üchün, özümni öltüriwélishqa hazirlan'ghan idim” dégenlerni bayan qilip bergen.

Hazir kanadada siyasiy pa'aliyetler bilen meshghul boliwatqan d u q re'isi dolqun eysa ependi bu heqte toxtalghanda, xitayning intérpolgha bashliq bolushining Uyghurlar we bashqa milletlerge xewp yaritidighanliqini tekitlidi. U sözide yene intérpolning “Qara tizimliki” ge kirip qalghan ademning uningdin asan qutulalmaydighanliqini, özining 21 yilliq hayat kechmishlirining buninggha shahid bolidighanliqini eskertti.

“Xitay usta owchini intérpolgha namzatliqqa körsetmekte” namliq maqalide xitay hökümitining bu qétim “Xelq'ara saqchi” gha xu binchén isimlik birini re'islikke namzat körsetkenliki, bu ademning eslide xitay jama'et xewipsizlik ministérlikining perde arqisidiki “Usta owchi” si ikenliki, nurghunlighan insanlarni tutup solashqa töhpe qatqan birsi ikenliki, eger u “Xelq'ara saqchi” gha re'is bolsa, jahanning her yerliride yashawatqan Uyghurlar we xongkongluqlarning ow nishanigha aylinidighanliqi, xitayning xelq'ara saqchini xelq'araliq owchigha aylanduridighanliqi, dolqun eysaning béshigha kelgen künlerning bashqilarnmingmu béshigha kélidighanliqi oxshash bolmighan nuqtilardin teswirlen'gen.

D u q ning mu'awin re'isi perhat muhemmidi ependi bu xususta pikir bayan qilghanda, eger bir xitay saqchi xadimi intérpolgha re'is bolghan teqdirde, bu yalghuz Uyghurlargha xewp shekillendürüpla qalmastin, belki yene tibetler, xongkongluqlar we bashqa xitay öktichi küchliri üchünmu xewp peyda qilidighanliqini teklitlidi.

“Xitay usta owchini intérpolgha namzatliqqa körsetmekte” namliq maqalide bayan qilishiche, intérpolgha namzat körsitilgen xu famililik xitay saqchisi xitay jama'et xewipsizlik ministérliki tarmiqidiki “Xelq'ara hemkarliq bölümi” ning mu'awin re'isi bolghanken. U 2014-yilidin buyan chet ellerdiki öktichi küchlerni tutqun qilishqa rehberlik qilip kelgen iken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.