Almutada Uyghurlar “Uyghur irqiy qirghinchiliq küni” ni xatirilidi

Amérika xitay hökümitining Uyghurlargha qaratqan zulumini “Irqiy qirghinchiliq” dep jakarlighanliqi munasiwiti bilen ishlen'gen karton.

Buningdin töt yilgha yéqin waqit ilgiri, yeni 2021-yili 1-ayda amérika hökümiti xitayning Uyghurlargha qarita yürgüzüwatqan heddidin ashqan basturush siyasitini resmiy yosunda irqiy qirghinchiliq we insaniyetke qarshi jinayet dep atighanidi. Shu yili 9-dékabir küni bolsa, en'gliyede qurulghan musteqil “Uyghur sot kollégiyesi” köpligen pakitlar asasida xitay hakimiyitining Uyghurlargha qarshi yürgüzüwatqan jinayetlirini “Irqiy qirghinchiliq” we “Insaniyetke qarshi jinayet” dep békitti.

Dolqun eysa rehberlikidiki dunya Uyghur qurultiyi bir yildin kéyin 9-dékabir künini “Dunya Uyghur irqiy qirghinchiliqi küni” qilip békitishni teshebbus qildi. U ötken yili 27-séntebirde birleshken döletler teshkilati kishilik hoquq kéngishining 54-nöwetlik yighinining ayrim yighinida sözge chiqip, xitay hakimiyitining Uyghur élidiki siyasitini qattiq eyibligen idi. Ene shuningdin kéyin her memliketlerde yashawatqan Uyghurlar, shu jümlidin dunya Uyghur qurultiyining qazaqistandiki wekillirimu bu künni xatirileshni kün tertipige qoyghan. Shu munasiwet bilen bu yilmu 8-dékabir küni almuta shehirining sultanqorghan mehellisige jaylashqan “Qorghan” réstoranida xatirilesh murasimi ötküzüldi.

RFA/Oyghan

Xatirilesh murasimigha riyasetchilik qilghan dunya Uyghur qurultiyi wekillirining biri rehim mensurof uning asasiy sewebini chüshendürüp ötti. Andin azadliq we erkinlik üchün qurban bolghan shéhitlerge atap qur'an tilawet qilindi.

Murasimda sözge chiqqan dunya Uyghur qurultiyining bash meslihetchisi, siyasetshunas qehriman ghojamberdi xitay hakimiyitining Uyghurlargha qarshi yürgüzüwatqan jinayetlirini “Irqiy qirghinchiliq” we “Insaniyetke qarshi jinayet” dep békitishte Uyghur lagér shahitlirining hemde “Uyghur sot kollégiyesi” ning chong rol oynighanliqini alahide tekitlidi. U mezkur qararning qandaq qilip meydan'gha kelgenliki hem uning emelge ashurulushi heqqide tepsiliy toxtaldi.

RFA/Oyghan

Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan dunya Uyghur qurultiyining wekili gülpem zordunowa xanim qazaqistandiki Uyghurlarning her qandaq bir xatirilesh murasimini yerlik hakimiyetler bilen kélishken halda hemde jem'iyetlik birleshmilerning qollap-quwwetlishide ötküzüshning muhim ehmiyetke ige ikenlikini, Uyghurlar teqdirige a'it melumatlarni xelqqe yetküzüshning, ma'arip, medeniyetni maddiy we meniwi qollap-quwwetleshning zörürlükini otturigha qoydi.

Gülpem zordunowa xitayning Uyghurlargha qarshi yürgüzüwatqan “Irqiy qirghinchiliq” siyasitini qattiq eyiblidi hem Uyghurlargha bext we musteqilliq tilidi.

Ziyaritimizni qobul qilghan dunya Uyghur qurultiyining wekili bextiyar soyuzof ependi mundaq dédi: “Rast, hazir amérika bashliq démokratik döletlerning kommunistik xitayning tarixiy wetinimizdiki Uyghurlargha hem bashqimu qérindash türkiy-musulman xelqlerge qarshi yürgüzüwatqan siyasitini ‛irqiy qirghinchiliq‚ we ‛insaniyetke qarshi jinayet‚ dep élan qilsimu, bezi musulman we bir qanliq hem qérindash türkiy memliketlerning süküt saqlap yatqanliqi méni we bashqimu qérindashlarni qattiq epsuslanduridu. Biz qazaqistanda xitayning xelqimizge qaratqan ziyankeshlikini yashlirimizgha, kéyinki ewladlargha chüshendürüshimiz kérek. Hazir köpligen yashlirimiz Uyghurlarning béshigha kéliwatqan derd-elemni chüshenmeydu. Biz mushundaq pa'aliyetlerge ene shu yashlirimizni köplep jelp qilishimiz kérek. Chünki kélechekte Uyghur dewasini qilidighan, xelqimizning éghir japasini xelq'ara teshkilatlarda otturigha qoyup, uning hoquqini qoghdaydighan yashlirimizning sépini köpeytish muhim ehmiyetke ige. Shuning üchün ularni oqutush kérek, terbiyelesh kérek”.

Bextiyar soyuzof shuningdek dunya Uyghur qurultiyining her memliketlerdiki ezaliri yaki wekillirining siyasiy sawatini kötürüsh, mukemmelleshtürüsh üchün emeliy heriketlerni qiliwatqanliqini hem kélechekte bu ishni téximu janlandurush lazimliqini bildürdi.

Igilishimizche, qazaqistandiki Uyghurlar her qandaq xatire murasimlirigha chong qizghinliq bilen qatniship, qazaqistan hökümitining qanunlirini saqlighan halda, Uyghur diyarida yüz bériwatqan milliy basturush heriketlirige qattiq naraziliqini bildürmekte. Ular dunya Uyghur qurultiyining qazaqistandiki wekilliri uyushturuwatqan pa'aliyetlerge qatnishiwatqan bolsimu, yenila buninggha bolupmu yashlarning dégüdek köngül bölmeywatqanliqi ilgiri sürülmekte.