Mol-hosulluq yazghuchi jalalidin behramning wapati Uyghurlarni qayghugha saldi

Muxbirimiz méhriban
2019.05.17
Yazghuchi-Jalalidin-Behram.png Yazghuchi jalalidin behram 2008-yili misranim torida ötküzülgen söhbette. 2008-Yili. Ürümchi.
Social Media

Hazirqi zaman Uyghur edebiyatidiki mol-hosulluq yazghuchi jalalidin behramning 16-may küni ürümchide yürek késili bilen wapat bolghanliqi xewiri Uyghurlarni chongqur qayghugha saldi.

Amérikadiki yipek yoli medeniyet tetqiqatchisi, doktor qahar barat ependi bu munasiwet bilen ziyaritimizni qobul qilip, yazghuchi jalalidin behramning wapatigha chongqur qayghurghanliqini bildürdi. U Uyghur edebiyatidiki mol-hosulluq yazghuchi jalalidin behramning bügünkidek milyonlighan Uyghur lagérlargha qamalghan, türküm-türküm Uyghur ziyaliyliri tutqun qilin'ghan, Uyghur tili we medeniyiti éghir xirisqa duch kéliwatqan künlerde wapat bolushini zor bir yoqitish dep qaraydighanliqini bayan qildi.

Jalalidin behram bügünki zaman Uyghur edebiyatida ammibab til we uslubta köpligen roman we powéstlarni yazghan, eserlirining sétilish we oqulush nisbiti yuqiri bolghan mol-hosulluq yazghuchilarning biri hésablinidu. 

Merhum yazghuchi jalalidin behram 2008-yili 10-ayning 29-küni eyni waqittiki Uyghurche nadir tor béketliridin biri bolghan “Shebnem tori” ning ziyaritini qobul qilghinida u öz ijadiyet musapiside jem'iy 16 parche roman yazghanliqini, hékaye-powést we obzorlardin 12 toplam neshr qildurghanliqini we 18 parche sénariye yazghanliqini bayan qilghan.

Melum bolushiche, jalalidin behramning “Léyighan bulaq”, “Kömürchi bala”, “Amet we apet”, “Teklimakan oghli”, “Qarchughida qatqan qan” qatarliq romanliri Uyghur oqurmenlirining zor alqishigha ériship, yuqiri sétilish rékorti yaratqan. Bolupmu yazghuchi jalalidin behramning xitayning 10 yilliq “Medeniyet inqilabi” dewridiki Uyghur ziyaliylirining tragédiyilik hayati eks ettürülgen 7 tomluq romani “Léyighan bulaq” uning ijadiyitining yuqiri pellisi hésablinidiken.

Nöwette türkiyede yashawatqan sha'ir abduréhim parach ziyaritimizni qobul qilip, yazghuchi jalalidin behramning wapati munasiwiti bilen özining yazghuchi heqqidiki qarashlirini otturigha qoyup ötti.

U sözide pütkül Uyghur xelqi xitayning qanliq basturushlirigha uchrawatqan bügünkidek éghir weziyette yazghuchi jalalidin behramning yürek késili bilen ölüshide rohiy jehettiki éghir bésimlarningmu melum derijide roli bar bolushi mumkinlikini tekitlep ötti.

Abduréhim parach ependi bayanida Uyghur ziyaliyliri tutqun qilinip Uyghur medeniyiti weyran qiliniwatqan bügünki künde köpligen insanlarning éghir rohiy bésim ichide yashawatqanliqini, téxi aldinqi yili tuyuqsiz ölüp ketken xotenlik yash sha'ir ghojamuhemmetningmu yürek késili bilen bu dunyadin ketkenlikini tilgha élip ötti.

Abduréhim parach ependi yene yazghuchi jalalidin behramning eserliridiki turmush chinliqi we yuqiri bedi'iy maharetning özide qaldurghan öchmes tesiratlirini bayan qilip ötti.

U jalalidin behram eserliride til güzellikining intayin chongqur ipadilen'genlikini, uningdiki ammibabliq we addiy saddiliqning ottura we töwen qatlamdiki minglighan Uyghur oqurmenlirini jelp qilghanliqini bayan qilip ötti.

Sha'ir abduréhim parach ependi yene özining jalalidin behram eserliridin “Léyighan bulaq” romani heqqidiki tesiratlirini otturigha qoyup ötti. U 7 qisimliq bu romanning Uyghur oqurmenliri eng köp sétiwalghan bazarliq romanlardin biri bolghanliqini tekitlep ötti.

Jalalidin behram 1942-yili ghuljida dunyagha kelgen. U 1963-yili ürümchidiki sen'et institutining ressamliq kespini püttürgendin kéyin, xoten'ge xizmetke teqsim qilin'ghan. Uning yashliq we ottura yashliq dewri xotende ötken. U 1980-yillarning otturilirida ürümchidiki xelq neshriyatigha yötkilip kelgen. Shuningdin kéyin jiddiy türde ijadiyet bilen shughullinip, zor sandiki roman we hékaye-powéstlarni élan qilghan.

Yazghuchi jalalidin behram eyni waqitta “Shebnem” torining ziyaritini qobul qilip, öz ijadiyiti heqqide oqurmenlerning so'allirigha jawab bergen hemde öz eserlirining kitabxanlar teripidin söyüp oqulushidiki sewebler heqqide toxtilip ötken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.