Қазақистан пуқраси җанат җеңиз юрти алтайға зиярәткә барғанда хитай сақчилири тәрипидин уруп нака қилинған

Қазақистан пуқраси җанат җеңизниң уйғур дияриға бериштин бурунқи қияпити.

Қазақистан пуқраси җанат җеңизниң юрти алтайниң қаба наһийәсигә туғқан йоқлашқа барғинида, анисиниң тартивелинған йерини тәләп қилғанлиқи үчүн, 9-феврал күни хитай сақчилири тәрипидин уруп нака қилинғанлиқи 14-феврал күни униң қазақистандики аилисидикиләр тәрипидин фәйсбок қатарлиқ иҗтимаий таратқуларда ашкариланғандин кейин күчлүк муназирә қозғиди.

Мәзкур син филимидә, 9-феврал күни хитай сақчилириниң сорақ қилиши җәрянида қаттиқ таяқта яриланған вә икки пути дәссимәс болуп қалған, тили калвалишип нормал сөз қилалмиған җанат җеңизниң қоюп берилгәндин кейин қазақистанға қайтурулуш алдидики ечинишлиқ әһвали намаян болған.

Йәрдә өмилигән һаләттә қазақистандики аниси вә аилисидикиләр билән синлиқ көрүшкән җанат җеңизниң ечинишлиқ һалитини көргән аниси илгири сап-сағлам оғлиниң бу һаләттә қалғиниға ишәнмигәнликини билдүрүп налә қилған.

Җанат җеңизниң аниси гемингүл ханим, 16-феврал күни елан қилған йәнә бир син көрүнүшидә, хитай сақчилири тәрипидин уруп нака қилинған оғлиниң әһвалиниң еғирлиқини аңлатқан.

У сөзидә йәнә өз пуқрасиға игә чиқмиған қазақистан һөкүмитини әйиблигән шундақла җанат җеңизни қазақистандин башқа дөләткә апирип давалитиш үчүн җамаәттин ярдәм сориған.

Җанат деңизниң нөвәттики әһвалини игиләш үчүн 26-феврал чаршәнбә күни җанат деңизниң қазақистандики аилисигә телефон қилдуқ.

Униң аяли телефонимизни елип, ери җанат деңизниң нөвәттә алмутадики бир дохтурханида давалиниватқанлиқини вә саламәтликиниң техи әслигә кәлмигәнликини билдүрди.

Дохтурханида давалиниватқан җанат деңиз 26-феврал радийомиз хитай бөлүминиң зияритини қобул қилғанда, өзиниң хитай сақчилири тәрипидин тутқун қилинип, уруп нака қилинишиниң сәвәби һәққидә тохталған.

Униң билдүрүшичә, у бултур12-айда алтайниң қаба наһийәсигә туғқан йоқлашқа барған болуп, бу нөвәтлик зияритидә анисиниң йезилиқ һөкүмәт тәрипидин игиливелинған терилғу йерини қайтуруп бериш һәққидә йәрлик һөкүмәт даирилиригә әрз сунған. Әмма әрзи ақмиғини үчүн у йәнә бу йил хитайниң икки йиғини мәзгилидә бейҗиңға берип техиму юқири һөкүмәт орунлириға әрз қилидиғанлиқини билдүргән. Буниңдин хәвәр тапқан қаба наһийәсидики сақчилар9-феврал күни уни издәп келип әрз қилиштин ваз кечишкә бесим қилған. 10-Феврал күни кәчқурунлуқи у өзи туруватқан меһманханидин тутқун қилинип сақчиханиниң йәр асти өйигә қамалған вә уруп сорақ қилинған. Униң билдүрүшичә бу җәрянда йәнә униң тамиқиға зәһәрлик мадда селинған болуши мумкин икән.

Җанат җеңизни давалашқа мәсул болған қазақистандики еркинбек исимлик дохтурниң 26-феврал чаршәнбә күни радийомиз хитай бөлүмигә билдүрүшичә, җанат җеңизниң нөвәттики әһвалидин униң зәһәрләнгән болуши еһтималлиқи юқири икән.

Җанат җеңиз паҗиәси ашкариланғандин кейин, хитай һөкүмитиниң зулумдин қечип чәт әлләрдә муһаҗирәттә яшаватқан уйғур вә қазақ җамаити арисида күчлүк ғулғула инкаслар қозғалди.

Чәт әлләрдики паалийәтчиләрдин голландийәдики лагер шаһити өмәр бекалиниң билдүрүшичә, қазақистан пуқраси җанат деңизниң хитай зияритидә сақчилар тәрипидин тутқун қилиниши һәтта уруп мейип қилиниш паҗиәси, чәт әлләрдә сиясий панаһлиқ тиләп шу дөләтниң гиражданлиқини алғандин кейин, йәнә хитай һөкүмитидин виза елип юрт зияритигә барған уйғур вә қазақ қериндашларға қаттиқ савақ болуши керәк икән.

Шиветсийәдики лагер шаһити сайрагүл савутбай ханимниң қаришичә, җанат җеңиз паҗиәсидәк вәқәләр давамлиқ йүз бәрмәктикән.

Униң билдүрүшичә, гәрчә хитай һөкүмитиниң уйғурлар вә башқа түркий хәлқләрни бастуруватқан җинайи қилмишлири америка башчилиқидики ғәрб демократик дөләтлиридә “ирқий қирғинчилиқ” дәп әйибләнгән болсиму, әмма дуняниң хитай һөкүмитиниң бу хил инсанийәткә қарши җинайитигә қарита әмәлий тәдбир қолланмаслиқи вә қазақистанға охшаш, хитайға иқтисадий җәһәттин беқинди болуп қалған дөләтләрниң өз пуқралириниң хитайда тутқун қилинип лагер-түрмиләргә қамилишиға сүкүт қилиши сәвәб болмақта.

Сайрагүл ханимниң тәкитлишичә, қазақистан пуқраси җанат җеңизниң паҗиәси йәнә бир җәһәттин хитай һөкүмити нөвәттә күчәп тәшвиқ қиливатқан аталмиш “шинҗаң яхши җай” тәшвиқатиниң пүтүнләй ялғанлиқини испатлайдикән.

Һалбуки голландийәдики лагер шаһити өмәр бекали әпәнди27-феврал күни тайландтин хитайға мәҗбурий қайтурулған 40 нәпәр уйғурниң паҗиәсини нәқил елип, хитай һөкүмитиниң зулум сияситидин хәвәрдар туруқлуқ йәнә хитай һөкүмитидин виза елип юрт зияритидә болуватқан уйғур, қазақ вә башқа хәлқләрниң бу паҗиәләрдин қаттиқ ибрәт елиши керәкликини тәкитлиди.

Игилигән әһваллардин мәлум болушичә, җанат җеңиз 1990-йили 9-айниң 20-күни алтайниң қаба наһийәсидә туғулған. Кейин ата-аниси билән қазақистанға көчүп келип олтурақлашқан. Өйлинип аилә қурған, нөвәттә икки балиси бар. Униң билдүрүшичә, 2012-йили, қаба наһийәлик һөкүмәт униң аилисидикиләрниң 150 мо мунбәт йерини мәҗбурий тартивалған вә бу йәрни башқиларниң намида қайта тизимға алдурған. Адаләтсизликкә учриған бу аилә йиллардин буян көп қетим наразилиқ билдүрүп кәлгән. Бу қетим хитай сақчилири тәрипидин уруп мейип қилинған җанат җеңизниң әһвали йәнила еғир болуп, униң аилә тавабиатлири мунасивәтлик кишилик һоқуқ тәшкилатлири вә һөкүмәт органлиридин бу ишқа көңүл бөлүшни вә техиму көп қануни ярдәмләргә еришишни үмид қилмақта икән.

Юқиридики аваз улинишидин тәпсилатини аңлайсиләр.