Abdukérim raxmanning “Hayat tiwishliri” namliq kitabi istanbulda neshrdin chiqti

Ixtiyariy muxbirimiz erkin tarim
2020.10.13
abdukerim-rehman.jpg Uyghur folklori boyiche tonulghan tetqiqatchi merhum abdukérim rehman ependi.
RFA/Erkin Tarim

Uyghur folklori boyiche tonulghan tetqiqatchi abdukérim rehman alemdin ötüp uzun ötmeyla uning “Hayat tiwishliri” namliq eslime kitabi istanbulda neshrdin chiqti.

Istanbuldiki teklimakan Uyghur neshriyati teripidin neshr qilin'ghan “Hayat tiwishliri” namliq eslime kitab 575 bet, üch bölümdin terkib tapqan bolup, aldi bilen merhumning qisqiche terjimihali we muqeddime qismigha orun bérilgen. Bulardin sirt kitab 11 babtin tüzülgen bolup, bularda abdukérim raxman özining baliliq dewridin tartip pütün oqush, xizmet hayati, béshidin kechürgen barliq siyasiy weqelerni bayan qilghan. Kitabning axirigha merhum abdukérim raxmanning hayati eks ettürülgen köp sandiki renglik foto-süretler kirgüzülgen.

Merhum abdukérim raxman 1993-yilidin 2016-yilighiche köp qétim türkiyege kélip xelq'ara ilmiy muhakime yighinlirigha ishtirak qilghan, uning “Uyghur folklori” namliq kitabi 1996-yili türkiye jumhuriyiti medeniyet ministirliqi teripidin neshr qilin'ghanidi. Bulardin sirt uning bezi maqaliliri türkchige terjime qilinip élan qilin'ghan. Teklimakan Uyghur neshriyatining xojayini abdujélil turan ependi merhum abdukérim raxmanning 2016-yili 4-ayda eng axirqi qétim türkiyege kelgende özi bilen körüshüp, öz sergüzeshtliri we kéyinki 70 yil jeryanida Uyghurlarning béshigha kelgenler bayan qilin'ghan eslime kitabini neshr qildurush üchün bérish jeryani toghrisida melumat berdi.

Merhum proféssor abdukérim rehman Uyghur élide neshr qildurush üchün yazghan “Hayat tiwishliri” namliq kitabida aptorning hayat musapisi bayan qilin'ghan. Abdujélil turan ependi kitabta 70 yildin buyan Uyghurlarning béshigha kelgen paji'elerning janliq süretlen'genlikini, tarixiy heqiqetlerni bilish üchün zor ehmiyetke ige ikenlikini bayan qildi.

Merhum abdukérim raxman we uning “Hayat tiwishliri” namliq kitabi heqqide téximu tepsiliy melumat igilesh üchün uning bilen 18 yil bille xizmet qilghan we uninggha ders bergen türkiyede pénsiyege chiqqan proféssor doktor sultan mexmut qeshqerli ependi bilen söhbet élip barduq. U, abdukérim raxmanning nahayiti tirishchan semimiy oqughuchiliridin biri hésablinidighanliqini bayan qildi.

Sultan mexmut qeshqerli ependi abdukérim raxmanning wetende, béyjing we türkiye qatarliq jaylarda köp sanda kitabining neshr qilin'ghanliqini, Uyghur edebiyat, folklor tetqiqatigha zor töhpe qoshqan kishi ikenlikini otturigha qoydi.

Proféssor doktor sultan mexmut qeshqerli ependi abdukérim raxmanning nahayiti wapadar kishi ikenlikini misallar bilen otturigha qoydi.

Proféssor sultan mexmut qeshqerli ependi abdukérim rehman yazghan “Hayat tiwishliri” namliq kitabning Uyghurlarning kéyinki 70 yilliq tarixidiki bezi mesililer yorutup bérilgen muhim eslime ikenlikini éytti.

Kitab heqqide köz qarishini igilesh üchün merhum abdukérim raxmanning oqughuchisi, dunya Uyghur qurultiyi mu'awin re'isi perhat muhemmet ependinimu ziyaret qilduq. U, abdukérim raxmanningmu jaza lagérigha solan'ghanliqini, kéyin öyide nezerbend astida wapat bolghanliqini, shunga uningmu hazirqi irqiy qirghinchiliq siyasitining qurbani ikenlikini, bu jehettin élip éytqandimu kitabning zor ehmiyetke ige ikenlikini bayan qildi.

Merhum abdukérim rehman 1940-yili 12-ayning 18-küni qeshqer beshkéremde dunyagha kelgen bolup, 1964-yili shinjang uniwérsitéti edebiyat fakultétining Uyghur til-edebiyati kespini püttürgen. U Uyghur folklori boyiche tonulghan tetqiqatchi we Uyghur folklori kespi boyiche doktor yétekchisi. Abdukérim rehman 1964-yilidin bashlap shinjang uniwérsitétida uzun yil Uyghur xelq éghiz edebiyati dersini bergen. 1980-Yili dotséntliq unwanigha, 1990-yillarda proféssorluq unwanigha érishken. 1980-Yillarda edebiyat fakultétining mudirliq wezipisini ötigen. U yene Uyghur folklori tetqiqati boyiche tunji qétim tetqiqatni bashlighan mutexessis hésablinidu.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.