Xitayning ilgiri tajsiman wirusni bi'ologiyelik qoralgha aylandurushni muzakire qilghanliqi melum

Awstraliyelik zhurnalist sharri markson korona wirusi üstidin élip barghan tekshürüshliri asasida yézip chiqqan “Wuxende zadi néme boldi” namliq kitab.

Amérika tashqi ishlar ministirliqi érishken bir qisim höjjetlerde ashkarilinishiche, xitay herbiy alimliri COVID-19 tarqilishtin besh yil burun SARS tajsiman wirusni bi'ologiyelik qoralgha aylandurush toghrisida mulahize yürgüzgen iken.

“Awstraliye hepte axiri géziti” ning korona wirusi heqqide yéqinda neshr qilinidighan bir parche kitabtin neqil élip xewer qilishiche, amérika tashqi ishlar ministirliqi bu heqtiki höjjetlerni 2015-yili qolgha chüshürgen.

“Wuxende zadi néme boldi” namliq bu kitabni awstraliyelik zhurnalist sharri markson korona wirusi üstidin élip barghan tekshürüshliri asasida yézip chiqqan bolup, kitab yéqinda neshrdin chiqidiken.

Melum bolushiche, bu höjjetler xitay azadliq armiyesining tetqiqatchiliri SARS tajsiman wirusni bi'ologiyelik qoralgha aylandurush heqqide yazghan “Sarsning binormal menbesi we bi'ologiyelik qoral süpitidiki sün'iy wirusning yéngi türliri” namliq bir parche tetqiqat maqalisidin élin'ghan iken.

Maqalide “3-Dunya urushi” ning bi'ologiyelik qorallar bilen qilinidighanliqi körsitilgen.

Xewerde neqil qilishiche, maqalide sars tajsiman wirusining “Yéngi dewrdiki gén qoralliri” din bésharet bergenliki, buni “Sün'iy usulda yéngidin peyda bolghan insan késellikliri wirusigha özgertip, andin uni qoralgha aylandurup ilgiri körülüp baqmighan shekilde tarqitish” qatarliq mezmunlar körsitilgen.

Maqalining aptorliri xitay yuqumluq késelliklerning aldini élish idarisining sabiq mu'awin bashliqi li féng, shundaqla shi'en hawa armiyesi tébbiy uniwérsitétigha qarashliq alim we qoral mutexessisliri qatarliq xitayning bir qanche yuqiri derijilik ammiwi sehiye we herbiy erbablirini öz ichige alidiken.

“Awstraliye hepte axiri géziti” ning bildürüshiche, bu höjjetning saxta emesliki reqemlik edliye delil-ispatliri mutexessisi robért pottér teripidin delillen'gen.

2002-Yilliri xitayda sars wirusi tarqilip nurghun ademning jénigha zamin bolghandin kéyin, xitay da'iriliri wuxen wirologiye institutida xitaydiki tunji 4-derijilik bi'ologiyelik bixeterlik tejribixanisi qurushni testiqlighan iken.

Korona wirusi tunji bolup xitayning mezkur bi'ologiyelik bixeterlik tejribixanisigha yéqin wuxen shehiride tarqalghan. Wirus tiz sür'ette pütün dunyagha yamrap 158 milyon'gha yéqin ademni yuqumlandurghan we 3 milyon 300 minggha yéqin ademning jénigha zamin bolghan idi.

Mezkur wirusning tarqilish menbesi heqqidiki talash tartishlar herxil bolup, dunya sehiye teshkilatining tehqiqligüchiliri bu yilning béshida wuxende bir ay tekshürüsh élip barghan. Halbuki ularning tekshürüsh xizmiti xitayning tosqunluqigha uchrighan.

Eyni chaghda, xitay da'irilirining dunya sehiye teshkilati tetqiqatchilirigha korona wirusning deslepki yuqumigha a'it melumatlarni bérishni ret qilghanliqi otturigha chiqqandin kéyin, amérika hökümiti xitaydin bu uchurlarni ashkarilashni telep qilghan we sehiye teshkilatining tekshürüsh ishlirining tosalghusiz bolushi lazimliqini tekitligen idi.