Majid nawaz: “Küchlükler ajizlarni ézidighan dunyadin nepretlinimen”

En'gliyelik pa'aliyetchi we LBC (Leading Britain’s Conversation) radiyo qanilining dangliq riyasetchisi majid nawaz “Achliq élan qilish” arqiliq “Uyghurlargha yürgüzülgen éghir kishilik hoquq depsendichilikige qarita jaza yürgüzülsun” namliq muraji'etnamini élan qilghan. 5 Kün ichidila, yeni 19-iyul küni bu muraji'etnamige imza qoyghanlarning sani 100mingdin ashqan bolup, en'gliye parlaméntida “Magnitskiy qanuni” ni yolgha qoyush mesilisining munazirige qoyulushigha türtke bolghan.

Bu muraji'etnamide en'gliye hökümiti xitayning bir milyondin artuq Uyghurni lagérlargha solash, yuqiri derijide nazaret qilish, diniy we étnik kimlikini cheklesh, medeniyet qirghinchiliqi élip bérish qatarliq éghir derijidiki kishilik hoquq depsedndichilikige qarshi en'gliyede alliburun maqullan'ghan “Magnitskiy qanuni” ni resmiy ijra qilishqa chaqirilghan.

Muraji'etnamide, 2019-yili öktebirde birleshken döletler teshkilatida 23 dölet birleshme bayanat élan qilip, xitayning Uyghurlar mesilisidiki pozitsiyesini özgertishke bésim qilghanliqi, mushuningdek bayanatlar bériliwatqan we kishilerning tonushi künséri küchiyiwatqan bolsimu, lékin krizisning hel qilinmighanliqi we Uyghurlargha konkrét yardem qilinmighanliqi eyiblen'gen.

Hazirqi eng yéngi uchurgha qarighanda imza qoyghanlarning sani 123 mingdin ashqan. En'gliye qanunigha asasen en'gliye parlaméntida 100 mingdin artuq imzagha érishken barliq erziyetler munazirige qoyulidiken.

Majid nawaz ependi bu heqte ziyaritimizni qobul qilip mundaq dédi: “En'gliyede alahide bir qanun bar, eger hökümet tor bétide qilin'ghan muraji'etnamilerge imza qoyghan kishilerning sani 100 mingdin ashsa, hökümet bu mesilini parlaméntta munazirige qoyushi kérek. Közitishimche Uyghurlargha yürgüzülüwatqan irqiy qirghinchiliq en'gliyede yéterlik derijide hökümetning diqqitini tartmaywatidu. Parlamént ezaliri anglisimu anglimasqa, bilsimu bilmeske séliwatidu. Shunga men ularni bu irqiy qirghinchiliq heqqide sözleshke qistidim. Sözleshke qistashning yoli ularni parlaméntta ochuq-ashkara munazirilishishke chaqirish”.

Majid ependining éytishiche u muraji'etnameni imzalighanlarning sani 100minggha yetküche achliq élan qilidighanliqini jakarlighan. Her küni özining feysbuk, tiwittir qatarliq ijtima'iy taratquliri we radiyo qanilidin Uyghurlargha a'it uchurlarni tarqatqan. Dunyagha dangliq yazghuchilar, muxbirlar majid nawazni qollaydighanliqini bildürgen.

Mesilen dunyagha dangliq “Xarri pottér” fantaziyelik yürüshlük eserlirining yazghuchisi j k roling, majid nawazning “Dunya azraq söygüge mohtaj, men Uyghur qirghinchliqini toxtitish üchün tinch achliq élan qilidighanliqimni jakarlaymen”, dégen twittir muraji'etini hembehirlesh arqiliq majid nawazni qollaydighanliqini ipadiligen. Roling xanimning twittirda 14 milyon 300ming egeshküchisi bar.

Amérika xelq'ara diniy erkinlik komitétining komissari nuri türkel ependi ijtima'iy tesiri küchlük bolghan majid nawazgha oxshash shexslerning Uyghur mesiliside oynaydighan roli heqqide toxtilip mundaq dédi: “Musulman dunyasidiki her éqimdiki eqil-pikir sahiplirining otturigha chiqip milyonlighan Uyghurlarning awazi bolushi istratigiyelik ehmiyetke ige”. U yene chong döletlerning istratégiyesi xelq ammisining awazidin ayrilalmaydighanlqini tekitlep mundaq dédi: “Amérikada Uyghurlarning hoquqini qoghdashqa da'ir nurghun tedbirler élindi. Amérikaning ittpaqdashliri bolghan, kanada awstraliyege oxshash démokratik döletlerde xelqning awazi étibargha élinidu. Hazir démokratik döletlerde xelq herikiti ewj éliwatidu”.

Majid ependi musulman döletlerning hazirghiche sükütte turushi heqqide özining köz qarishini otturigha qoyup mundaq dédi: “Men musulman döletlerning hökümitini eyibleymen. U döletlerdiki musulmanlarmu özining mustebit hökümiti teripidin zulum körüwatidu. Shundaqtimu biz mushuninggha oxshash pa'aliyetler arqiliq ulargha musulman qérindashlirining ehwalini chüshendürüshimiz kérek. Musulman hökümetlirining jim turuwélishining sewebi nahayiti éniqki ular xitayning puligha qarashliq. Yeni xitay hökümitining salghan meblighige, bir belbegh bir yol pilanidiki programmilirigha éhtiyajliq”.

Dunya Uyghur qurultiyining london ishxanisining mudiri rehime mehmutning bildürüshiche majid ependi her yekshenbe küni béridighan radiyo programmisini bu qétim, 19-iyul londondiki xitay elchixanisining aldida feysbuktin neq meydan tarqatqan. Programmigha rehime mehmut xanim téléfon arqiliq qatnashqan bolup, eyni waqittiki radiyo programmisini eslep mundaq dédi: “Majid achliq élan qilish jeryanida hetta gepmu qilmighan bolghachqa manga ayali téléfon qildi. Men téléfonda bayanatimini oqudum. Neq meydanda muraji'etnamining imzalinish ehwalimu bérilip turdi. Imza sani nahayiti téz köpeydi we men bayanatimini oquwatqanda 100 mingdin ashqanliqini jakarlidi”.

Nuri türkel ependi yéqindin buyanqi amérikada we bashqa döletlerde xitaygha qarshi awazlarning küchiyiwatqanliqini we yenimu küchiyidighanliqi heqqide toxtilip mundaq dédi: “Xitay hakimiyiti qilmishliridin téniwalidighan, bashqilargha dönggeydighan aditidin waz kéchishi kérek. Xitayning siyasiti dunya jama'etchilikige mesile tughduruwatidu, amérika hökümitin bolush süpitimiz bilen biz buninggha qarshi turimiz”.

U yene axirida xitayning milyonlighan Uyghurni lagérgha solap, türmilerge tashlishi, er-ayallarni erzan emgek küchi süpitide ishlitip, balilirini balilar lagérlirigha solishi heqqide xitay hökümitige we dunya jama'itige so'al qoydi: “Xitay kündin kün'ge heddidin ashti. Insan qélipidin chiqti. Héchqandaq bir shekilde xitayning siyasitige qarshiliq qilip baqmighan bigunah xelq lagérlarda xitayning qirghinchiliq siyasitining qurbani boluwatidu, buni qandaq chüshendürüsh kérek?”.

Majid nawaz en'gliyede pakistanliq musulman a'ilide tughulghan. Majidning éytishiche kichikidin irqi we dini kemsitilishke uchrighan. 15 Yashqa kirgen yilliri bosniye qirghinchiliqi heqqidiki xewerlerge shahit bolghan we insanning ten renggi aq yaki qara bolushidin qet'iynezer küchlükler ajizlarni ézidiken, dégen yekünni chiqarghan.

Shuningdin kéyin qelbide irqiy kemsitilishke qarshi we küchlükler ajizlarni ézidighan dunyagha qarshi turidighan xaraktérni yétildürgen.

U özi heqqide mundaq dédi: “Küchlüklerning ajizlarni bozek qilishidin nepretlinimen, mana bu méning xaraktérim”.

2019-Yilliri rehime mehmut xanim bilen tonushup, Uyghurlarning ehwalini chüshen'gendin kéyin Uyghurlargha hésdashliqi qozghalghan we 2-dunya urushi mezgilide natsistlarning yehudiylarni qirghin qilishigha qaritilip chiqirilghan “Bu emdi qaytilanmisun” dégen sho'ar boyiche, özining ijtima'iy tesiridin paydilinip Uyghurlarning awazini dunyagha anglitishqa, hökümet emeldarlirining diqqitini tartishqa kirishken.