Chet'ellerde yashawatqan Uyghur perzentlirige maslashturulghan “Élipbe oqushluqi” neshrdin chiqti

Ixtiyariy muxbirimiz arslan
2014.08.21
elpbe-neshir-qilindi1.jpg Türkiyide neshr qilin'ghan “Élipbe” we “Élipbe oqushluqi”muqawisi
RFA/Arslan


Türkiyide neshr qilin'ghan “Élipbesi we oqushluqi” chet'ellerde yashawatqan Uyghur perzentlirige intayin maslashturup tüzülgen bolup, kitabni sutuq bughraxan ma'arip neshriyati neshrge teyyarlighan.

Kitabning 3 - neshri heqqide toxtalghan neshriyat bashliqi möminjan mezkur “Élipbesi we oqushluqi” ning mezmunliri béyitilip ikki qisim qilip chiqirilghanliqini, buning Uyghur perzentlirige milliy kimlik tuyghusini yétildürüshte muhim ehmiyetke ige ikenlikini bildürdi.

Kitabning birinchi qismida herplerni oqush we yézishni öginish asas qilin'ghan, ikkinchi qismida Uyghurchini yéngi ögen'güchilerning tilini téximu rawan qilish meqsitide bezi paydiliq oqushluq tékistler kirgüzülgen.

Kitabning muqawisigha qeshqer héytgah jamisi bilen bir oghul - qiz ösmürning resimi qoyulghan. Üsti terepke ay yultuz we kök reng bérilgen. Kitabning arqa muqawisigha Uyghur diyarining xeritisi, yer kölimi, nopusi we paytexti toghrisida qisqiche melumatlar yézilghan.

Kitabning birinchi qisimining bash bétige kirish sözdin kéyin sherqiy türkistan bayriqi we dölet gérbi renglik shekilde kirgüzülgen. Ikkinchi qismigha muhemmed eleyhissalamning exlaq - peziletliri, islam tarixidiki töt chong xelipining qisqiche hayatidin ülgiler kirgüzülgendin sirt yene sherqiy türkistandiki töhpikar meshhur shexslerdin sultan sutuq bughraxan, mexmut qeshqiri, yüsüp xas hajip, yaqup beg bedölet, abduqadir damollam, xojiniyaz hajim, sabit damollam, elixan töre, osman batur, muhemmed imin bughra we abdulhekim mexsum hajim qatarliq Uyghur tarixida ötken muhim alimlar we rehberlerning qisqiche tarixi yézilghan.

Kitabqa yene bir qisim meshhur sha'irlarning muhim shé'irliri kirgüzülgen.

Kitabning kirish sözige mundaq yézilghan: “Uyghur tili - oral altay til sistémisi, altay tilliri a'ilisi türkiy tillar türkümi sherqiy türk (Uyghur - qarluq, yaki Uyghur - özbék) til tarmiqigha tewe yépishqaq xaraktérdiki mewjut tildur. Uyghur tili qollinidighan kishi sani eng köp türkiy til süpitide 7 - esirdin 21 - esirgiche bolghan 13 esirlik boran - chapqunlarni béshidin ötküzüp hazirghiche saqlanmaqta. Uyghur tilining kelgüsi qandaq bolushi bügünki Uyghurlarning uni qandaq ishlitishige, qimmetke ige qilishigha, ehmiyet bérishige we mukemmelleshtürüshige baghliq.”

Bu kitabni neshr qilghan “Sutuq bughraxan ma'arip neshriyati” ning bashliqi möminjan kitab heqqide toxtaldi.

Möminjan bu kitab buningdin ilgiri neshr qilin'ghan bolsimu sani cheklik bolghachqa tügep ketkenlikini we bu kitabqa bolghan éhtiyaj we telepning köplükini közde tutup qaytidin 3 - qétim neshr qilghanliqini bu sanning ilgiri sanlargha sélishturghanda téximu mol mezmunluq we ilgiriki sanidiki xataliqlarni toluqlap neshrge teyyarlighanliqini bildürdi.

U yene, bu élipbe kitabining ehmiyiti toghrisida toxtilip, chet'ellerdiki Uyghurlarning perzentlirining Uyghur tilini öginishi, qa'idilik oqup - yézishi we ölchemlik sözlishide muhim rol oynaydighanliqini ipadilidi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.