Gérmaniyede “Besh tilliq manjuche lughet” ning yéngi nusxisi neshr qilindi

Melum bolushiche, gérmaniyening otto-xarrassowitiz neshriyati ching sulalisi dewride tüzülgen “Besh tilliq manjuche lughet” ning yéngi nusxisini yéqinda neshr qilghan. Eslide manju, mongghul, tibet, Uyghur we xitay tilidin ibaret ching dewridiki besh chong tilda parallél qilip tüzülgen mezkur lughet bu qétim gérman tili bilen izahlan'ghan. Mutexessislerning ilgiri sürüshiche, “Besh tilliq manjuche lughet” ning gérmaniyede ilmiy ölchem we eng yéngi nusxida neshr qilinishi manjular hökümranliq qilghan dewrdiki herqaysi tillarni tetqiq qilishta intayin muhim qimmetke ige iken.

“Besh tilliq manjuche lughet” ning gérmanche neshrige Uyghur tetqiqatchiliridin doktor ablet semet bilen doktor aysima mirsultanlar qatnashqan. Ular mezkur tetqiqat témisining riyasetchisi doktor oliwér kurf bilen birlikte lughetning Uyghurche qismidiki sözlüklerni éniqlash we izahlash ishigha mes'ul bolghan. Nöwette gérmaniye göttinggén uniwérsitétining qedimki Uyghur tili tetqiqatchisi bolup ishlewatqan doktor ablet semet bu heqte ziyaritimizni qobul qildi. U “Besh tilliq manjuche lughet” ning gérmanche neshri heqqide qarashlirini bildürdi.

“Besh tilliq manjuche lughet” ching sulalisining kangshi xani zamanisida tüzülüshke bashlap, chyenlung xani dewrige kelgende besh tilliq sélishturma lughet halitige kelgen. 1957-Yili béyjing milletler neshriyati resimge élish usuli bilen mezkur lughetni resmiy neshr qilghan bolup, bu ishqa Uyghur tilshunaslardin ibrahim muti'iy qatarliqlar qatnashqan.

Doktor ablet semetning ilgiri sürüshiche, bu qétim gérman tili bilen izahlan'ghan yéngi nusxa “Besh tilliq manjuche lughet” ning hazirghiche neshr qilin'ghan eng mukemmel we xelq'ara ilmiy ölchemdiki neshri hésablinidiken. Lughetning Uyghurche sözlükliri 18-esirdiki Uyghur tilining lughet fondini tetqiq qilishta birinchi qol matériyal hésablinidiken. Kishini téximu xushal qilidighini shuki, mezkur lughetning Uyghurche qismi gérmanche izahati bilen bille yéqin kelgüside ayrim kitab halitide neshr qilinmaqchiken.