Istanbuldiki xelq'araliq yighinda Uyghur élipbesi muhakime qilindi

“Ikkinchi nöwetlik türkiy milletler élipbesi xelq'ara ilmiy muhakime yighini” ning programmisi. 2018-Yili 21-noyabir, istanbul.

11-Ayning 20- we 21-künliri istanbulda “Ikkinchi nöwetlik türkiy milletler élipbesi xelq'ara ilmiy muhakime yighini” chaqirildi. Yighinda Uyghur élipbesi heqqidiki mawzumu muhakimige qoyuldi.

Mezkur yighin'gha qazaqistan, özbékistan, qirghizistan, türkmenistan, ezerbeyjan we türkiye qatarliq döletlerdin we türkiy milletlerdin köpligen tilshunaslar qatnashti. Uyghur ilim ademliridin izmirdiki ege uniwérsitétining proféssori doktor alimjan inayet “Uyghurlarda latin élipbesi we uning ishlitilish da'irisi” dégen témida, enqerediki haji bayram uniwérsitétining proféssori doktor hülya qasap'oghlu xanim “Tarixtiki chaghatay yéziqi we Uyghur kona yéziqi” dégen témida ilmiy doklat berdi.

Proféssor alimjan inayet ependi bu munasiwet bilen radiyomiz ziyaritini qobul qilip, mezkur ilmiy muhakime yighini toghrisida melumat berdi.

Melumki, 1991-yili sabiq sowétlar ittipaqi yimirilip ottura asiyadiki türkiy jumhuriyetler musteqil bolghandin kéyin, türkiye marmara uniwérsitétida “Birinchi nöwetlik türkiy milletler élipbesi xelq'ara ilmiy muhakime yighini” ötküzülüp, türkiy xelqler üchün ortaq latin élipbesining layihesi tüzüp chiqilghan idi. Proféssor alimjan inayet ependi “Ikkinchi nöwetlik türkiy milletler élipbesi xelq'ara ilmiy muhakime yighini” da 27 yildin buyanqi türkiy milletler üchün ortaq élipbe yaritish xizmetliri toghrisida muzakire élip barghanliqini bayan qildi.

1991-Yilidin taki bügün'giche bolghan 27 yil jeryanida ezerbeyjan, türkmenistan we özbékistan qatarliq döletler latin élipbesini qobul qilghan bolup, yéqinda qazaqistanmu latin élipbesige ötken. Qirghizistan bolsa latin élipbesi layihesini tüzüp chiqqan. Bu yighinda yuqiriqi mesililer toghrisidimu muzakire élip bérilghan.

Proféssor alimjan inayetning bildürüshiche, Uyghurlar 1930-yillarda tunji qétim latin élipbesi ishletken. Hazir ottura asiyadiki Uyghurlar kiril élipbesi, Uyghur diyaridiki Uyghurlar ereb yéziqi asasidiki kona yéziqni ishletmekte. Bulardin sirt kompyutér latin yéziqimu teng ishlitilmekte. Alimjan inayet ependi bu yighinda özining Uyghurlarning élipbe mesilisi toghrisida mexsus doklat bergenlikini tilgha élip ötti.

Türkiye til tetqiqat idarisining tor bétidiki xewerge asaslan'ghanda, “Ikkinchi nöwetlik türkiy milletlerning xelq'ara élipbesi ilmiy muhakime yighini” da pütün türkiy milletlerning 1992-yili tüzülgen 34 heriptin terkib tapqan “Türk dunyasi üchün ortaq latin élipbesi” ge ötüshi kérekliki toghrisida qarar maqullan'ghan. Alimjan inayet ependi Uyghurlarningmu kélechekte türkiy xelqler üchün ortaq qollinilidighan latin élipbesige ötüshi kéreklikini bayan qildi.

Proféssor hülya qasap'oghlu xanim hazirghiche köp sandiki türkiy milletlerning latin élipbesini qobul qilghanliqini, Uyghurlarning hazir intayin qiyin bir dewrini béshidin ötküzüwatqanliqini, bundin kéyin pütün dunyadiki Uyghurlarning élipbede birlikke kélishining zörürlükini tekitlep ötti.