Юқири бесимлиқ сиясий атмосфера уйғур балилириниң роһийитигә қандақ “өсмә” ләрни териватиду?

Уйғур районидики мәлум бир “қош тиллиқ” йәслидә хитай дөләт байриқи билән хитай дөләт гербини хитайчә тоғра тәләппуз қилишқа зорланған 3-4 яшлиқ уйғур бала.

Йеқинда иҗтимаий таратқулар арқилиқ ашкара болған бир син көрүнүши муһаҗирәттики уйғур җамаити арисида күчлүк ғулғула пәйда қилди.

Мәзкур син көрүнүши кәлпин наһийәсиниң ачал базириға қарашлиқ ачал кәнтидики мәлум бир уйғур аилисидә сүрәткә елинғанлиқи мәлум.

Униңда, әмдила чүчүк тили чиққан 2-3 яшлардики бир сәбий балиниң дадисиниң арқа-арқидин сориған соаллириға җавабән хитай рәиси ши җинпиңдин тартип таки кәлпин наһийәсиниң ачал базири вә өзлири турушлуқ кәнттики кичик әмәлдарларға қәдәр, уларниң исим вә әмәл дәриҗисини бирму-бир ядлап бәргәнлики көрситилгән.

Өткән йилиниң декабир ейидиму иҗтимаий таратқуларда 3-4 яшлар әтрапидики бир сәбий уйғур балиниң мәлум бир “қош тиллиқ” йәслидә өзиниң чүчүк уйғурчә аһаңи билән хитай оқутқучисиниң мәҗбурий һалда хитайчә өгитишигә қаршилиқ көрситиватқан бир син көрүнүши тарқалған иди.

Мәзкур син көрүнүшидә хитай йәсли оқутқучисиниң нәсрулла исимлик бу уйғур балиға турмушқа лазимлиқ адәттики хитайчә сөзләрни әмәс, бәлки хитай дөләт байриқи билән хитай дөләт гирибини хитайчә дейишкә зорлиши техиму күчлүк инкас пәйда қилған иди.

Өткән йили 7-декабир күни йәнә, хитай мәркизий телевизийә истансисиниң 13-қанилида хитайдики йәсли оқутқучилириниң икки-үч яшлиқ йәсли балилирини уруп-қийнаватқанлиқиға даир нәқ мәйдан хәвириму көрситилгән иди.

Иҗтимаий таратқулардин таки хитай һөкүмәт ахбаратлириғичә орун алған бу һадисиләр хитайниң йәсли маарипида, болупму уйғур елидики аталмиш “қош тиллиқ” йәсли маарипида көрүлүватқан қандақ бир аччиқ реаллиқни ечип бериватиду?

Гума наһийәсиниң мәлум йезисидики бир “қош тиллиқ” башланғуч мәктәпниң биринчи йиллиқ синиплириға дәрс беридиған бир уйғур оқутқучиниң билдүрүшичә, синиптики уйғур балилар мәйли чүшәнсун яки чүшәнмисун, пүтүн дәрсләр хитайчә өтилидикән. Оқутқучиниң синипта уйғурчә сөзлиши қаттиқ чәклинидикән.

Аталмиш “қош тиллиқ” йәсли маарипиниң уйғур балилириниң мәниви дунясиға қандақ җараһәтләрни териватқанлиқи, уйғур елидики юқири бесимлиқ сиясий атмосфераниң, һәтта аилә тәрбийәсидә туруватқан сәбий балиларниң балилиқ дунясини қандақ булғаватқанлиқидәк ечинишлиқ реаллиқ муһаҗирәттики уйғур җамаитиниң күчлүк әндишисини қозғимақта.

Балилар психолигийәси һәққидә издиниш елип бериватқан канададики уйғур зиялийлиридин руқийә турдуш ханим нөвәттә уйғур балилири дуч келиватқан мәнивий кризис һәққидә өзиниң әң чоңқур дәриҗидики әндишисини билдүрди.

Руқийә турдуш ханим, кәлпин ачалдин сүрәткә елинған мәзкур син көрүнүшидики әһвал, әгәрдә уйғур аилилиригә вә уларниң пәрзәнт тәрбийәсигә давамлиқ кеңәйсә, у чағда пүткүл милләтниң миллий роһийити “қулчилиқ, хушамәтчилик вә өзини кәмсундуруш” тәк психик аҗизлиқлар билән зәрәтлиниду, деди.

Америкидики уйғур зиялийлиридин медитсина пәнлири доктори җүрәт обул әпәндиму бу һәқтә пикир баян қилип, “балилиқ дәвр бир инсанниң һаятидики әң ғубарсиз бир мәзгил. Мән японийәдә яшаш җәрянида баламниң япон йәслилири билән мәктәплиридә инсаний туйғу вә инсанлар ара муһәббәткә йетәкләнгәнликини һес қилдим. Һалбуки, хитайдики сәбий балилар йәсли йешидин башлап муһәббәткә әмәс, бәлки хитайдин башқа ят милләтләргә болған дүшмәнлик туйғусиға, сиртқа қарита японийәгә болған өчмәнликкә йетәклиниду. Мана буниң өзи бир паҗиә” деди.