Mamutjan abduréhim: xitay a'ile ezalirimni ékranda sözlitish arqiliq öz jinayitini iqrar qildi

Xitay da'iriliri jüme küni béyjingda "7 ‏-Qétimliq shinjang mesilisi boyiche axbarat élan qilish yighini" ötküzdi. Yighinda da'iriler zor bir türküm mentiqsiz izahat we pakitlarni otturigha qoyup, yéqinqi yillarda Uyghur weziyitini xelq'ara sehnige élip chiqqan yene bir qisim musteqil tetqiqat orunliri we guwahchilarning uchur we bayanlirini inkar qilishqa urundi hem ularning shan-sheripige hujum qildi. Bu hujumgha nishan bolghan bir qisim pa'aliyetchi we guwahchilar, bügün radiyomiz ziyaritini qobul qilip, xitay terepning bu yighin arqiliq mahiyette özlirining irqiy qirghinchiliq jinayitini iqrar qilghanliqini ilgiri sürüshti.

Xitay da'iriliri bultur 12-aydin bashlap, "Shinjang mesilisi" boyiche arqa-arqidin axbarat élan qilish yighini ötküzüp, özliri xelq'arada duch kelgen tenqid we bésimlargha inkas qayturmaqta. Xitay bu qétimqi yighinida, musteqil tetqiqatchi gén bonn teripidin qurulghan "Shahit biz" uchur ambiri, awstraliye siyasiy istratégiye tetqiqat ornining "Shinjang uchur-melumat" xizmet guruppisi we "Uyghur edliye arxipi" qatarliq 3 tetqiqat ornigha shuningdek muhajirettiki birqisim gholluq guwahchilargha qaytidin hujum qilghan. Mezkur üch orunning arxipida 12050 kishining tutqunda dep tizimi barliqini tilgha alghan da'iriler, özlirining bu tizimlik üstide mexsus tekshürüsh élip bérish arqiliq, bulardin peqet 3244 kishiningla türmide ikenliki, qalghanlirining bolsa normal yashawatqanliqini éniqlighanliqini otturigha qoyghan. Yighinda "Shahit biz" uchur ambirining qurghuchiliridin biri dep tilgha élin'ghan awstraliyediki muhajir patime abdughopur xanim, xitay terepning, mezkur bayani arqiliq, bu üch tetqiqat orni élan qilghan uchurlarning bir qismini yeni tizimliktiki kishilerdin töttin bir qismining tutqunda ikenlikini étirap qilghanliqini otturigha qoydi. U yene muhajirettiki Uyghur pa'aliyetchilirining 3 milyon bilen besh milyon arisida kishining tutqunda ikenlikini otturigha qoyuwatqanliqini eskertip, mezkur étiraptiki nisbet boyiche, Uyghur ilida az dégende bir milyondin artuq kishining tutqunda ikenlikining wastiliq halda delillendi dep qarashqa bolidighanliqini tekitlidi. Patime xanim ilgiri "Shahit biz" torida özining dadisining tutqun qilin'ghandin kéyin wapat bolghanliqi heqqide guwahliq bergenidi. Shunga patime xanim mezkur yighinda özi tenqid obyékti bolghan bolsimu, uning dadisi heqqidiki uchurgha inkas qayturalmighanliqidin ejeblen'genlikini bildürdi. U yene xitay terepning, bu jehette éghiz achmay turuwélishigha asasen, dadisining lagérda ölgenlikining ret qilghini bolmaydighan we yasap chiqqini bolmaydighan derijide bir ré'alliq ikenlikini tilgha aldi.

Bu yighinidikisi bilen ikkinchi qétim tilgha élin'ghan norwégiyediki "Uyghur edliye arxipi" ning mes'uli bextiyar ömer ependi, özlirining hazirgha qeder arxiptiki sanliq melumatlarni xelq'aradiki alaqidar dölet we organlardin bashqilargha téxi ashkarilimighanliqini eskertish bilen birlikte, umu xitay terepning özliri tarqatqan uchurlarni biwasite bolmisimu wasitilik halda we qedemmu-qedem étirap qiliwatqanliqini bayan qildi. Yighinda tutqunlar tizimlidiki 12050 kishi ichidin 238 kishining, késellik qatarliq her xil sewebler bilen ölüp ketkenliki bayan qilin'ghanidi. Bextiyar ependi öz tizimlikidiki kishilerning peqet cheklik imkanlarda érishilgen uchurlar ikenlikini tekitlep, eger shu étirap qilin'ghan 238 kishi nisbetleshtürlse, tutqunlarning ichidiki ölüm-yétim sanida qorqunchluq bir weziyetni texmin qilishqa bolidighanliqini otturigha qoydi.

Lagér shahiti zumret dawut, yighinda körsitilgen pakitlarning pütünley toqulma ikenlikini, jümlidin yoldishigha a'it déyilgen imzaningmu yasalma ikenlikini bayan qilish bilen birlikte, özining yalghan sözleshke éhtiyaji yoqluqini, emma irqiy qirghinchiliq jinayiti sadir qiliwatqan xitay terepning özini aqlash üchün yalghan pakitlargha mohtaj ikenlikini ilgiri sürdi.

Yighinda eng diqqet tartqan guwahliq, awstraliyediki muhajir mamutjan abduréhimning ata-anisi, qizi we qoshnisining bayanliri bolup, mamutjanning bayan qilishiche, uning a'ilisining heqiqiy ehwali, yeni ayalining késiwétilgenliki, ikki balisining görüge élin'ghanliqi ilgiri chnn muxbiri teripidin eynen ashkarilinip bolghan. U ékranda özini qopalliq bilen tenqidligen qoshnisimu eyibke buyrumaydighanliqini bildürüsh bilen birlikte, xitay terep yoshurushqa amalsiz qalghandila ayalining 9 yilliq késilgenliki ashkarilighanliqini bayan qildi. Yighinda mamutjanning ayali muherremning atalmish térrorchilar bilen alaqisi bolghanliqi, térrorluq pa'aliyetliri seweblik tutulghanliqi ilgiri sürülgen. Mamutjan ayaligha artilghan bu atalmish jinayet we bérilgen jazalargha asasen, Uyghur ilida térrorluq gumani we eyiblesh bilen solan'ghan milyonche kishining eslide ayaligha oxshashla, eqelliy diniy ibadetlirini ada qilip kéliwatqan normal puqralar ikenliki, ular irqiy qirghinchiliqining nishani bolghanliqi üchün, jazaliniwatqanliqini bayan qildi. Eslide özi we ayalining bir ilmiy xadim bolushnila arzu qilip kelgenlikini bayan qilghan mamutjan abduréhim, ayali we balilirini erkinlikke érishtürüsh üchün heriket qilishning, buningdin kéyin, uning ilmiy tetqiqat pa'aliyitidinmu muhim orunda turidighanliqini eskertti.

Yuqirida xitayning "7-Qétimliq shinjang mesilisi axbarat yighini" da hujum nishani bolghan bir qisim pa'aliyetchi we guwahchilarning bu yighin'gha qarita inkaslirini diqqitinglargha sunduq.

Buni bésish arqiliq, pikringizni yézing

• Print
• Hembehr
• Ewetish

Barliq pikir - bayanlarni körüsh.

• Bügünki anglitish
• Ilgiriki anglitishlar