Analizchilar: “Xitayning Uyghurlargha yürgüziwatqan medeniyet assimiliyatsiyesi irqiy qirghinchiliqning ipadisidur”

Xitayning hökümet tartquliridin melum bolushiche, 2021-yilliq xitayning chaghan bayrimi mezgilide, Uyghur diyarining herqaysi jayliridiki Uyghurlar hökümet organlirining birdek uyushturushi bilen xitayche kiyinip, xitayche qizil naxshilarni éytishqa, atalmish xitay “Qoshmaq tughqan” liri bilen birlikte xitaylardek chaghan ötküzüshke mejbur bolghan.

Birnechche kündin buyanqi xitayning hökümet xewerliride, Uyghur aptonum rayonluq radiyo-téléwiziye idarisi we jaylardiki téléwiziye istansilirining 2021-yilliq “Bahar bayrimi”, yeni chaghan üchün mexsus sen'et programmiliri teyyarlighanliqi, jaylarda chaghanliq hal sorash, tebriklesh pa'aliyetlirining ötküzüliwatqanliqi köplep xewer qilinmaqta.

Da'iriler yene hökümet taratqulirining medeniyet programmilirida we ündidar, tik-tok qatarliq ijtima'iy uchur munberliride, Uyghurlargha xitayning chaghan bayrimidiki mesnewi chaplash, chaghandiki méhmandarchiliqta haraq ichish, birlikte juwawa tügüsh qatarliq xitaylarning chaghanliq pa'aliyetliri heqqidiki mexsus filimlarni köplep tarqatqan.

Halbuki, yéqinqi birqanche yildin buyan, xelq'ara taratqularda milyonlighan Uyghurning “Diniy ashqunluq”, “Térorluq” we “Bölgünchilik” idiyelirini tügitish dégendek her xil bahanilarda atalmish “Terbiyelesh merkezliri” namidiki lagérlargha qamilip, xorlinishqa we étnik qirghinchiliqqa uchrawatqanliqi xewer qilinmaqta. Atalmish “Terbiyelesh merkezliri” diki Uyghur mehbuslarning we u yerni püttürüp chiqqan Uyghurlarning xitay shirketliride mejburi emgekke séliniwatqanliqi muhim xewer témisi bolmaqta. Xelq'ara kishilik hoquq teshkilatliri we amérika qatarliq gherp démokratik döletliri hökümetliri xitay da'irilirining Uyghurlargha qaratqan basturushini “Insaniyetke qarshi jinayet”, “Irqiy qirghinchiliq” dep eyiblimekte. Amérika we yawropadiki démokratik döletlerde xitay hökümitining Uyghurlarni basturushigha yantayaq bolghan hökümet emeldarliri we xitay shirketlirige qarshi jazalash tedbirliri teshebbus qilinmaqta we yolgha qoyulmaqta.

Chet ellerdiki weziyet analizchiliridin isra'iliyediki xitay yazghuchisi tang denxung xanim we gollandiyediki Uyghur pa'aliyetchisi asiye Uyghur xanimlar ziyaritimizni qobul qilip, özlirining en'eniwi milli we diniy bayramlirini ötküzüshtin chekliniwatqan Uyghurlarning xitayning chaghan bayrimini ötküzüshke mejburliniwatqanliqini otturigha qoydi.

Israliyediki yazghuchi tang denxung xanim, xitay hökümitining sherqiy türkistandiki til, medeniyet, diniy étiqad jehetlerde xitaylardin pütünley perqliq bolghan Uyghurlarning xitayning chaghan bayrimini ötküzüshke mejburlishini “Xitaylashturush siyasiti” dep atidi.

Tang denxung xanim yene meyli xitay hökümitide bolsun yaki xitay xelqide bolsun, Uyghurlarning milli kimlikini qobul qilmasliq we uni cheklesh xahishining omumlashqanliqini bildürdi. Uning qarishiche, bu xil oxshimighan milletlerning medeniyitini yeklesh, bashqa milletlerge xitay medeniyet kimlikini mejburi téngish, emeliyette tarixtiki xitay hökümranliridin qalghan tajawuzchiliq siyasitining dawami iken. U buning xitayning özliri bésiwalghan zéminlardiki qewmlerning medeniyitini yeklesh, töwen körüsh we qobul qilmasliq xahishining mehsuli ikenlikini bildürdi.

Xitayning Uyghurlargha qarita irqiy qirghinchiliq élip barghanliqining muhim ispatliridin biri bolghan “Qariqash höjjetliri” ni dunyagha ashkarilighan Uyghur pa'aliyetchi we xitay weziyiti analizchisi asiye Uyghur

Xanimmu bu heqte öz qarashlirini otturigha qoyup ötti. U xitay da'irilirining Uyghurlarning en'eniwi milli we diniy bayramlirini cheklep, xitayning “Chaghan” bayrimini ötküzüshke mejburlishini, Uyghurlarni millet süpitide xitaylashturush we Uyghurlargha qaritilghan “Irqiy qirghinchiliq” siyasitining emeliy ipadisidur, dédi.

Asiye Uyghur xanimning qarishiche, xitay hökümitining siyasiy meqsettiki teshwiqatliri, buyruq-permanliri hemde Uyghurlargha yürgüzüwatqan yoqiri bésimliq basturush siyasetlirining hemmisini, tajawuzchi hakimiyetning bésiwélin'ghan zimindiki yerlik xelqlerge yürgüzgen assimiliyatsiye we irqiy qirghinchiliq siyasitining muhim bir parchisi, diyishke bolidiken.