RFA/Arslan
2-Ayning 17-küni istanbuldiki sherqiy türkistan wexpi, eysa yüsüp aliptékin wexpi we sherqiy türkistan yashlar jem'iyitining birlikte uyushturushi bilen türkiye armiyeside wezipe ötigen merhum Uyghur général mehmet riza békinning wapatining 10 yilliqi xatirilendi.
Murasim shéhitlargha hörmet bildürüp bir minutluq sükütte turush, türkiye jumhuriyiti bilen sherqiy türkistanning istiqlal marshini oqush bilen bashlandi.
Murasimda sherqiy türkistan teshkilat birlikining rehberliri we merhumning yéqin dostliri bolup bir qanche kishi merhum mehmet riza békinning hayatini eslep söz qildi. Andin yighinning muhakime qismi bashlandi. Muhakime qismigha proféssor, doktor abdulqadir donuk ependi riyasetchilik qildi.
Murasimda beykent uniwérsitétining oqutquchisi doktor meghpiret yünüs xanim "Memet riza békin pashaning hayati we ish-pa'aliyetliri" dégen témida, merhumning yéqin dostliridin metin özkan "Bir dölet we dewa adimi riza békin pasha" dégen témida, Uyghur tetqiqatchi muhemmed'eli eli'oghli "Üch ependiler we memet riza békin pasha" dégen témida söz qildi.
Doktor meghpiret yünüs'oghluxanim sözide merhum riza békin pashaning hayati we ish-izliri toghrisida toxtilip, mundaq dédi: "Merhum memet riza pasha 1925-yili xoten shehiride dunyagha kelgen. 1934-Yili muhemmed'imin bughra bilen birlikte hijret qilghan, 1937-yili türkiyege kélip herbiy mektepte oqughan. Herbiy mektepni püttürgendin kéyin türkiye armiyesi terkibide koréye urushigha qatnashqan we urushta yarilan'ghan. Urushta alahide qehrimanliq körsitip, türkiye döliti teripidin mukapatqa érishken. Koréyedin qaytqandin kéyin türkiyening muhim herbiy orunlirida xizmet qilghan. Merhum 1977-yili herbiyliktin dem élishqa chiqqan, kéyin türkiye jumhuriyitining ministirliqida meslihetchi süpitide xizmet qilghan. 1986-Yili merhum lider eysa yüsüp aliptékinning teshebbusi bilen sherqiy türkistan wexpining re'islik wezipisini üstige élip, sherqiy türkistan mesilisi üchün xizmet qilghan. Merhum 2010-yili 2-ayning 16-küni késellik sewebidin dawalash ünüm bermey, bu dunya bilen widalashqan."
Doktor meghpiret yünüs'oghlu xanim merhumning xizmet we pa'aliyetliri toghrisida toxtilip, yene mundaq dédi: "Merhum mehmet riza pasha 1986-yili sherqiy türkistan wexpining re'islik wezipisini üstige alghandin taki wapat bolghuche kéche-kündüz démestin sherqiy türkistan dewasi we xelqi üchün xizmet qildi. Pütkül waqtini sherqiy türkistanda yürgüzülüwatqan insaniyetke qarshi bésimlarni türkiye we pütkül dunya jama'itige anglitishqa tirishti. Merhum yene Uyghur oqughuchilarning oqush ishlirighimu alahide ehmiyet bérip nurghun oqughuchilarni yétishtürdi. Uning yéteklishi, qollap-quwwetlishi bilen yétiship chiqqan oqughuchilar bügün sherqiy türkistan dewasida awan'gartlardin bolup xizmet qilmaqta. Menmu merhumning oqughuchilardin biri ikenlikimni iptixarliq bilen éytimen. Merhumning rohi shat, yatqan yéri jennette bolsun."
Yighinda söz qilghan Uyghur tetqiqatchi eli eli'oghlimu merhum mehmet riza pashaning üch ependiler dep atalghan merhum muhemmed'imin bughra, eysa yüsüp aliptékin we mes'ud sabiri bayquzilar bilen bolghan munasiwetliri heqqide toxtilip ötti.
Uning bildürüshiche, merhum memet riza békin pasha bir qétimliq xitay diplomatliri bilen bolghan uchrishishta nahayiti zéreklik bilen: "Biz xitaylar bilen yaxshi bir qoshna bolalaymiz" déyish arqiliq sherqiy türkistanning musteqilliqini otturigha qoyghanliqini bildürdi.
Yighin axirida ziyaritimizni qobul qilghan doktor muhittin janUyghur özining merhum général mehmet riza békin pasha bilen 1997-yili türkiyege oqush üchün kelgende tonushqanliq jeryanini eslep ötti. Uning bildürüshiche, merhum memet riza pasha 1986-yili sherqiy türkistan wexpining re'isi bolghandin kéyin sherqiy türkistan mesilisini xelq'arada we türkiyede küntertipke keltürüsh üchün zor tirishchanliq körsetken. U bir tereptin sherqiy türkistan dewa üchün xizmet qilsa, yene bir tereptin türkiyediki Uyghur oqughuchilarning yaramliq dewa ademlerdin bolup yétiship chiqishi üchün küch körsetken.
