Хитайдики мәҗбурий әмгәк дуч кәлгән назарәт вә содидики инавәт тоғрулуқ сөһбәт өткүзүлди

Мухбиримиз җәвлан
2023.03.20
Nury-turkel-Robert-Silvers-1.jpg Америка хәлқара диний әркинлик комитетиниң рәиси нури түркәл билән америка дөләт хәвпсизлики министирлиқиниң истратегийә, сиясәт вә пилан ишлириға мәсул муавин министири роберт силверс (Robert Silvers) худсон институтида хитайниң мәҗбурий әмгәк қилмиши дуч кәлгән назарәт вә содидики инавәт мәсилиси тоғрулуқ сөһбәт өткүзмәктә. 2023-Йили 17-март, вашингтон.
hudson.org

3-Айниң 17-күни худсон институтиниң алий тәтқиқатчиси, америка хәлқара диний әркинлик комитетиниң рәиси нури түркәл билән америка дөләт хәвпсизлики министирликиниң истратегийә, сиясәт вә пилан ишлириға мәсул муавин министири роберт силверс (Robert Silvers) худсон институтида хитайниң мәҗбурий әмгәк қилмиши дуч кәлгән назарәт вә содидики инавәт мәсилиси тоғрулуқ сөһбәт өткүзди.

Бу сөһбәттә американиң “уйғур мәҗбурий әмгикиниң алдини елиш қануни” ни иҗра қилиш давамида дуч кәлгән қийинчилиқлири вә еришкән нәтиҗилири, шундақла американиң хәлқарада техиму көп дөләтләр вә карханиларни мәҗбурий әмгәкни чәкләшкә сәпәрвәр қилиш тиришчанлиқи асаслиқ тема қилинди.

Америка уйғур районидики мәҗбурий әмгәкни тохтитиш үчүн әң бурун һәрикәт қолланған дөләт болуп, “уйғур мәҗбурий әмгикиниң алдини елиш қануни” 2021-йилниң ахирида мақуллинип, 2022-йил 6-айдин башлап иҗра қилинғаниди. Америка таможна вә чегра қоғдаш идариси (CBP) йеқинда елан қилған истатистикилиқ мәлуматқа асасланғанда, мәзкур қанун иҗра қилинғандин буян, хитайниң мәҗбурий әмгәккә четишлиқ дәп тутуп қелинған вә қайтурулған маллириниң қиммити 500 милйон долларға йеқинлашқан.

Бу сөһбәттә роберт силверс америка таможна вә чегра қоғдаш идарисиниң “уйғур мәҗбурий әмгикиниң алдини елиш қануни” ни иҗра қилишта бәзи бесим вә қийинчилиқларға дуч кәлгән болсиму, америка федратсийәси мәҗбурий әмгәк қанунини иҗра қилиш хизмәт гурупписиниң америкадики карханилар билән һәмкарлишип, мәҗбурий әмгәк маллирини тәкшүрүшниң йеңи техника, йеңи өлчәмлирини барлиққа кәлтүрүп, уйғурларниң қан-тәрини сүмүрүшкә четишлиқ һәр қандақ мални америкаға киргүзмәсликкә тиришиватқанлиқини билдүрди.

Америка хәлқара диний әркинлик комитетиниң рәиси нури түркәл билән америка дөләт хәвпсизлики министирлиқиниң истратегийә, сиясәт вә пилан ишлириға мәсул муавин министири роберт силверс (Robert Silvers) худсон институтида хитайниң мәҗбурий әмгәк қилмиши дуч кәлгән назарәт вә содидики инавәт мәсилиси тоғрулуқ сөһбәт өткүзмәктә. 2023-Йили 17-март, вашингтон.

У мундақ деди: “биз чоқум дуняниң һәр қайси җайлиридики мәҗбурий әмгәк вә қул әмгики мәсилисини түп йилтизидин йоқиитишимиз керәк. Бу мәсилә дуняниң һәммә йеридә мәвҗут болсиму, хитайниң шинҗаң өлкисидә әң еғир. Биз уйғурларниң лагерларға солинип, мәҗбурий әмгәккә селиниватқанлиқи һәққидики һөҗҗәтләрни көрдуқ. Хитай һөкүмитиниң уйғурлар вә башқа милләтләрни шинҗаңдин йөткәп, ичкири хитайға апирип әмгәккә селиватқанлиқини көрдуқ. Биз бу қуллуқни тамамән йоқ қилмиғичә тохтимаймиз. Америка федратсийәси мәҗбурий әмгәк қанунини иҗра қилиш хизмәт гурупписиниң башлиқи болуш сүпитим билән һәр күни ишханиға кәлсәм ойлайдиған ишимниң бирси мана шу”.

Америка таможна вә чегра қоғдаш идариси алдинқи һәптә “мәҗбурий әмгәк техника йәрмәнкиси” өткүзгән болуп, бу йәрмәнкидә “уйғур мәҗбурий әмгикиниң алдини елиш қануни” ни иҗра қилишқа даир санлиқ мәлумат иқтидарлири көзникини тонуштурғаниди. Бу қетимлиқ сөһбәттә роберт силверс, америка дөләт хәвпсизлики министирликиниң мәҗбурий әмгәк маллирини чәкләш үнүмини ашуруш үчүн йеңи техникиларға мураҗиәт қиливатқанлиқини билдүрүп мундақ деди: “техникиму кишилик һоқуқни илгири сүргүчи, зулумни ашкара қилғучи, айдиңлаштурғучи вә оңшиғучи күч болалайду. Шуңа биз алдинқи һәптә йеңи бир техникини-санлиқ мәлуматларни интернетта тәкшүрүш көзникини тонуштурдуқ. Униңда мәҗбурий әмгәк қанунини иҗра қилишниң доллар қиммити, һәр хил маркидики мәһсулат вә малларниң келиш мәнбәси чиқип туриду. Көпчилик буни билиши керәк. Биз йәнә бәзи техникиларни, мәсилән, DNA техникисини ишлитип, пахтиларниң шинҗаң пахтиси яки әмәсликигә һөкүм қилишни ойлишиватимиз. Бу техника арқилиқ пахта чиққан йәрни наһайити тез ениқлиғили, қул әмгики билән булғанған малларни чиқирип ташлиғили болиду. Шуңа биз бу техникиға наһайити қизиқиватимиз”.

Роберт меллис йәнә башқа дөләтләрниму мушундақ техникилиқ васитиләрни ишлитип, мәҗбурий әмгәк қилмишлирини йоқитишқа қайил қиливатқанлиқини билдүрүп мундақ деди: “америка дөләт хәвпсизлики идарисиниң вәзипилири бәк көп, мән шуниң ичидә хәлқара ишларға мәсул, хизмәт җәрянида бу иш дипломатийә хизмитимниң әң муһим вәзиписи болуп қалди. Бизниң һазир көңүл бөлүватқан йәнә бир ишимиз, қанун иҗра қилиш органлиримиз билән башқа дөләтниң қанун иҗра қилиш органлири оттурисида учур-алақә бәрпа қилиш”.

Сөһбәтниң соал-җаваб қисмида, нури түркәл әпәнди роберт миллис билән бирликә мухбирларниң соалиға җаваб бәрди. У хитайдики мәҗбурий әмгәк мәсилиси тоғрулуқ көз қарашлирини хуласиләп: “мәҗбурий әмгәк хитайниң иқтисадий сияситиниң бир қисми. Улар һазирму давамлишиватқан ирқий қирғинчилиққа мәбләғ селиватиду. Биз һазир йәһудий чоң қирғинчилиқидин кейин оттуриға чиққан, мисли көрүлмигән зор көләмлик лагер вә юқири техникилиқ назарәт системиси һәққидә гәп қиливатимиз. Иқтисадий мәнпәәтни дәп инсаний қиммәт вә әхлақни қурбан қилмаслиқ, америка хәлқини хитайдики мәҗбурий әмгәккә ярдәм бәргүзмәслик үчүн һөкүмәт вә хусусий ширкәтләрниң мәсулийитини көп тәкитләш керәк”.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.