Лагерда “өгиниш” ни әла нәтиҗә билән пүттүргәнләрниңму җазадин хали болалмайдиғанлиқи вә мәҗбурий әмгәккә селиниватқанлиқи дәлилләнди

Мухбиримиз шөһрәт һошур
2020.12.09
Лагерда “өгиниш” ни әла нәтиҗә билән пүттүргәнләрниңму җазадин хали болалмайдиғанлиқи вә мәҗбурий әмгәккә селиниватқанлиқи дәлилләнди Уйғур дияридики мәҗбурий әмгәккә беғишлап ишләнгән картон.
Yettesu

Уйғур районида 4 йилдин буян мәвҗутлуқи давам қиливатқан лагерларда “өгиниш” тә әла нәтиҗә қазанғанларниңму җазадин халий болалмайватқанлиқи, йәни кәсипкә чиқиш нами астида лагер ичи-яки сиртидики завутларға орунлаштурулуп, мәҗбурий әмгәккә селиниватқанлиқи ашкариланди. Учтурпанниң имамлирим йезисида лагердики “өгиниш” ни әла нәтиҗә билән пүттүргән ханзөһрә сәйдәхмәт билән әнвәр тәвәккүл кәнтләрдә өгиниш нәтиҗисини намаян қилип тәсират вә лексийәләрни сөзлигән болсиму, улар йәнила ақсудики хуафу тоқумичилиқ завутиға мәҗбурий әмгәккә әвәтилгән. Илгирики ениқлашлиримизда, турпанда лагердики өгинишини түгәткәнләрниң шеғил завутида ишқа селинғанлиқи, қәшқәрдики пешқәдәм шопур әркин һашимниң бир йүкханида һаммаллиқ қиливатқанлиқи дәлилләнгәниди.

Бир сақчи хадиминиң ашкарилишичә, даириләрниң орунлаштуруши бойичә учтурпан имамлиримда лагерда ипадиси алаһидә яхши дәп қаралған вә хитай тили сәвийәси юқири болған ханзөһрә сәйидәхмәт билән әнвәр тәвәккүл кәнтләргә берип лагерлар һәққидә тәшвиқат елип барған. Хитай даирилири буларни аһалиләргә “яхши тәрбийәләнгән” дәп тонуштурған болсиму, әмма уларниң йәнила аилисигә қайтиши вә турмушини нормал давамлаштурушиға йол қоймиған. Уларни өйлиридә пәқәт бир кечила турғузуп, ақсу шәһәр әтрапидики хуафу тоқумичилиқ завутиға мәҗбурий әмгәк үчүн йолға салған. Ақсудики бу завут һәққидә хитайда туруп хитайға қарши баянат елан қилған тутқун мирадил һәсәнму шикайәт қилған. У завутларниң йәрлик әмәлдарлар билән шериклишип, уйғур яшлирини қул орнида ишлитиватқанлиқи һәққидә гуваһлиқ бәргән. Бу һәқтә елип барған ениқлашлиримиз давамида, ақсудики хуафу тоқумичилиқ завутида лагердин әкелингән 20 миңчә киши барлиқи дәлилләнгән иди. Хәвәр архиплиримиздин мәлум болушичә, турпан тоқсунда лагердики “өгиниш” ни түгәткәнләр шеғил вә семонт завутиға орунлаштурулған. Бу шеғил завутиму бир катта хитай ширкитиниң башқурушида болуп, завуттикиләрниң сиртқа чиқиши вә сирттикиләрниң ичигә кириши чәкләнгән икән.

Йәнә илгирики ениқлашлиримиз мәлум болушичә, лагерниң ичидики нәпәс алғусиз дәриҗидики қаттиқ түзүм, соал-сорақ вә қейин-қистақлар сәвәбидин лагердики тутқунлар, завут-фабрикилардики бу еғир мәҗбурий әмгәккә интилишкән. Хитай даирилири тутқунларға қаратқан бу өзгәртилгән җаза шәклини тутқун вә аилә тавабиатлириға уларға қилинған бир мәрһәмәт сүпитидә тонуштурған вә униңға “кәсипкә чиқиш” дәп нам бәргән. Хитай мәтбуатлирида аталмиш “тәрбийәләш мәркәзлири” ниң утуқлири, йәни ишсиз аһалиләрниң һүнәр-кәсплик болуп қалғанлиқиниң испати сүпитидә тәшвиқ қилиниватқан бу кишиләр әмәлийәттә мутләқ көпинчиси һәқисз ишлитиливатқан болсиму, йәнә бир қисимлири лагерға әкитилиштин бурунқи кириминиң йеримиғиму йәтмәйдиған миқдарда мааш алмақтикән. Қәшқәр пахтәклидики тәҗрибилик шопур әркин һашим мана булардин бири.

Илгирики ениқлашлиримизда йәнә мәкиттә лагердики аталмиш “өгиниш” ини пүттүрүп болғанларниң14 ‏-аһалиләр райони намидики йәнә бир лагерға соланғалиқи вә 7миңдин артуқ лагер тутқуниниң мана бу лагериниң ичидә қурулған завут-фабрикиларда ишлитиливатқанлиқи ашкариланған иди.

Хитай даирилири аталмиш “тәрбийәләш мәркизи” дикиләрниң оқуш пүттүрүп болғанлиқи тәшвиқ қилған болсиму, әмма уларниң қандақ бир тәрәп қилинғанлиқи һәққидә та һазирғичә мәлумат бәрмиди. Илшат һәсән қатарлиқ муһаҗирәттики көзәткүчиләр, лагерда аталмиш “җинайити еғир болғанлар” ниң түрмиләргә йолға селинғанлиқи, “йеник” дәп қаралғанларниң болса завут-фабрикиларға орунлаштурулғанлиқи вә буларниң орниға давамлиқ һалда йеңи аталмиш “җинайәт гумандарлари” ни әкелип толдуриватқанлиқини илгири сүрүшмәктә.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.