Әнглийә парламентида уйғур дияридики мәҗбурий әмгәк темисида гуваһлиқ йиғини чақирилди

Мухбиримиз әзиз
2020.11.05
mejburiy-emgek-guwahliq-UK Уйғурлар дияридики мәҗбурий әмгәк мәсилиси һәққидә әнглийә парламентида өткүзүлгән гуваһлиқ бериш йиғинида әнглйә парламентиниң әзаси нусрәт ғәни ханим сөз қилмақта. 2020-Йили 5-ноябир
parliamentlive.tv

Уйғур дияридики лагерлар мәсилисиниң әмдиликтә йеңидин билинишкә башлиған мәҗбурий әмгәкниң мәнбәси икәнлики йеқинқи мәзгилләрдин буян түрлүк учур йоллиридин көпләп мәлум болушқа башлиди. Болупму әркинлик дуняси аллиқачан “йиргиничлик вә қәбиһ қилмиш” дәп әйибләватқан қуллар әмгикиниң 21-әсирдә йеңидин баш көтүрүшигә әгишип бу хил әмгәк арқилиқ яритилған мәһсулатларниң инсаний һөрлүк қануний капаләткә игә қилинған явропа вә америка базириға кәлкүндәк еқип кириватқанлиқи һәр саһәни җиддий ойлинишқа үндәшкә башлиди. Әнә шу хил мәҗбурий әмгәкниң әнглийә базириға қандақ тәсирләрни көрситиватқанлиқи һәққидики мәсилиләрни музакирә қилиш үчүн әнглийә парламенти 5-ноябир күни мәхсус гуваһлиқ бериш йиғини чақирди.

Йиғиндики гуваһчилардин соал сораш үчүн алди билән әнглийә парламентиниң әзаси, йеқиндин буян уйғурлар мәсилиси һәққидә көп қетим әнглийә парламентида сөз қилған нусрәт ғени ханим гәп башлиди. У нөвәттики уйғурлар дуч келиватқан иҗтимаий паҗиәләр һәққидә қисқичә мәлумат бәргәндин кейин явропа вә америкидики әң чоң кийим-кечәк ширкәтлириниң бири болған  H&M ширкити тәминат бөлүминиң директори хендирк алпен әпәндигә соал қойди. У дәсләп болуп уларниң тәминат зәнҗиригә уйғур дияридики мәҗбурий әмгәкниң четилип қеливатқанлиқи һәққидә көплигән мәлуматларниң барлиқини, уларниң бу мәсилә һәққидә бундин кейин қандақ қилмақчи болуватқанлиқини сориди.

Алпен әпәнди өз ширкитиниң бу җәһәттики әһвали тоғрисида мәлумат берип, өзлириниң кийим-кечәк ишләпчиқириш һалқилириниң һәммисидә ашкарилиқ пиринсипи бойичә иш көрүлидиғанлиқини алаһидә тәкитлиди. Униң ейтишичә, H&M ширкитиниң кийим-кечәклиригә ишлитилидиған тоқулма вә тала материяллириниң әң дәсләпки етизлиқтин үзүш вә уруқларни айрип әң дәсләпки хам материялни тәйярлаш басқучида улар һәқиқәтәнму буниң қандақ тәйярлинидиғанлиқини назарәт қилиш имканийитигә игә әмәс икән. Әмма кийим тикишкә лазимлиқ рәхтләр тәйяр болғандин кейинки басқучни болса улар асасән көрүп туралайдикән.

Арқидин әнглийәдә көпчиликкә тонулған паалийәтчи, “куллиям ақиллар мәркизи” ниң рәиси мәҗид наваз уйғур дияридики мәҗбурий әмгәк темисида әнглийә парламентиға тапшурған доклатта тилға елинған мәсилиләр һәққидә сөз қилди. У әнглийәдә мәҗбурий әмгәк қилмишиниң аллиқачан мәхсус қанунлар арқилиқ мәний қилинғанлиқини әскәртиш билән биргә нөвәттә бир қисим ширкәтләрниң иқтисадий мәнпәәтни көзләп бу қилмишниң қайтидин оттуриға чиқишиға йол ечиватқанлиқини көрсәтти. Мәҗид навазниң пикричә, бу хил мәҗбурий әмгәк әң назук шәкил алған қирғинчилиқ болуп, әнглийә һөкүмити җиддий ойлишидиған мәсилә икән. Чүнки әнглийә базиридики кийим-кечәк мәһсулатлириниң көп қисми хитайдин келидиған болуп, уйғур дияри хитайниң асаслиқ пахта базиси һесаблинидикән. Дәл мушу базида һазир қирғинчилиқ вә мәҗбурий әмгәк юқири пәллигә чиқиватқанлиқтин америка һөкүмити бу мәсилидә җиддий тәдбирләрни ишқа салған. Шуңа әмдиликтә әнглийә һөкүмитиму бу хил мәҗбурий әмгәк һалқисидин номус һес қилиши һәмдә мушуниңға охшаш қанун тәдбирлири арқилиқ хитайдин келидиған пахта мәһсулатлириға чәк қоюши, шу арқилиқ қирғинчилиқ вә мәҗбурий әмгәкниң алдини елиши зөрүр болмақта икән. Чүнки әнглйә һөкүмити қуллар әмгикини чәкләш һәққидики қанунларни мақуллиған туруқлуқ әмдиликтә бир қисим ширкәтләрниң заманиви қуллар әмгикидин нәп елиш қилмишиға сүкүт қилмақта икән.

Йиғинда оттуриға қоюлған йәнә бир мәсилә немә үчүн H&M ширкитиниң пахта ишләпчиқиридиған һиндистан яки америкадин пахта импорт қилмастин давамлиқ һалда хитайдин пахта импорт қилиши, хитайдики бу пахтиларниң болса қирғинчилиқ вә қуллар әмгики омумлишиватқан уйғур дияридин келиватқанлиқи болди. Әмма уларниң бу мәсилидә муҗмәл шәкилдә җаваб бериши һәмдә өзлириниң һазир пахта импортиниң даирисини қайтидин бекитмәкчи болуватқанлиқи бу саһәдики мәсилиниң хелила еғирлиқини йиғин әһлигә ишарә қилди.

Гуваһлиқ бериш йиғиниға Nike ширкитиниң муавин рәиси җайси прибулски ханимму қатнашқан болуп, униңдин соралған соалму уйғур яшлириниң хитай тәвәсидики аяқ вә кийим-кечәк завутлирида мәҗбурий әмгәккә селиниши һәққидә болди. У өзлириниң уйғурлар дуч келиватқан қирғинчилиқтин қаттиқ әндикиватқанлиқини, шуңа өзлириниң алиқачан мәхсус адәм күчи аҗритип өзлириниң завутлирида һечқандақ мәҗбурий әмгәк амилиниң болмаслиқини ‍әмәлгә ашурғанлиқини сөзләп өтти. Шуниңдәк өзлириниң кәлгүси бирнәччә йилда барлиқ тәминат зәнҗирини үзел-кесип тәкшүрүп чиқидиғанлиқини билдүрди.

Бу қеимқи гуваһлиқ бериш йиғиниға америкадики кийим-кечәк вә аяқ мәһсулатлири ишләпчиқиридиға  VFширкити, әнглийәдики әң чоң кийим-кечәк ширкәтлиридин болған Boohoo ширкити, “тик-ток” ширкитиниң әнглйәдики мәсули қатарлиқ көплигән шәхсләр қатнашқан болуп, парламент әзалириниң арқиму-арқидин бу ширкәтләргә кәскин соалларни қоюши әнглийә һөкүмитиниң уйғур дияридики мәҗбурий әмгәк мәсилисини алиқачан муһим темилар қатариға қоюватқанлиқидин бишарәт бәрмәктә иди. Гуваһлиқ йиғинида һәрқайси даңлиқ ширкәтләрниң вәкиллириму өзлиригә қоюлған соалларниң салмиқини чоңқур һес қилиш билән биргә буниңда мәҗбурийәт, қанун, әхлақ вә зулумға шерик болуштәк көплигән амилларниң мәвҗутлуқини һес қилди.

Мәзкур гуваһлиқ йиғиниң хатириси әнглийә һөкүмитигә йоллинидиған болуп, униң йеқин арида америка һөкүмитигә охшаш уйғурларни мәҗбурий әмгәккә селишни чәкләйдиған йеңи қанун лайиһәсиниң елан қилинишиға түрткә болуши үмид қилинмақта икән.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.