“Mingbir kéche” shé'irining aptori gülnisa imin 17 yil 6 ayliq késilgen

Etrapi sim tor we qoralliq eskerler bilen qorshalghan “Terbiyelesh lagéri”.

Radiyomiz obzorchisi abduweli ayupning üch ay awwalqi bir programmisida tonushturushiche xoten chiraliq sha'ire gülnisa imin 2015 ‏-yildin bashlap “Mingbir kéche” namliq bir yürüshlük shé'ir élan qilghan؛ Uyghur jem'iyiti 2017 ‏-yildin bashlap duch kelgen dehshetlik weziyetni aldin perez qilip we yüz bergüsi aqiwetlerni tesewwurigha tayinip eynen tesiwirligen sha'irening bu chatmisi 345 ‏-kéchisige kelgen üzülüp qalghan؛ aridin ikki yilche ötkende uning 20 yilliq késilgenliki heqqide jem'iyette gep tarqalghan. Muxbirimizning mezkur obzordiki bu uchurlargha asasen élip barghan éniqlashliri dawamida, uning 17 yil 6 ayliq késilgenliki we mush türmiside jaza mudditini ötewatqanliqi delillendi. Töwende muxbirimiz shöhret hoshurning bu heqte teyyarlan'ghan programmisi diqqitinglarda bolidu.

Xoten wilayitining chira nahiyesilik bir muhajirning radiyomizgha inkas qilishiche, sha'ire gülnisa imin Uyghur diyarida, 2014 ‏-yili 6-ayda atalmish térrorluqqa qarshi zerbe bérish dolquni bashlan'ghandin taki 2018 ‏-yili tutqun qilin'ghan'gha qeder birnechche qétim tutup tekshürülgen. Bu jeryanda yurtdashlirining tutulghan péti iz-dériki yoq boluwatqanliqi we yaki ochuq meydan sotliri échilip türküm-türkümlep késiliwatqanliqigha shahit bolghan. Eng muhimi u saqchilarning qilche exlaq we intizam tonumaydighan xuy-peylini, “Qanun ijra qilish” nami astida qanunni ayaq-asti qilidighan qilmishlirini öz közi bilen körgen we kechürmishliri arqiliq hés qilghan. U shu yillarda, bu qorqunchluq qattiq zerbe dolqunining bir dehshetlik weziyetning bashlan'ghuchi ikenlikini perez qilghan we “Mingbir kéche” namliq chatma shé'irini bashlap, pütün endishilik hés-tuyghuliri we ümid arzulirini misralargha tökken. Radiyomiz obzorchisi abduweli ayupning ilgiriki bir programmisidiki bayanlardin melum bolushiche, umu, sha'ire gülnisa iminning ijadiy we siyasiy hayatidiki bu burulushqa alahide diqqet qilghan we u duch kelgen qismetni, yeni uzun muddetlik késiwétilgenlikini bir namayish meydanidin xewer tapqan.

Biz gülnisa iminning aqiwiti heqqide melumat élish üchün chira nahiyelik sot mehkimisi we sha'irening ish orni bolghan chira nahiyelik 2 ‏-ottura mektepke téléfon qilduq. Deslepte téléfonimizni qobul qilghan xadimlar, gülnisa imin heqqidiki so'allirimizgha ensiz keypiyatta jawab qayturush bilen birlikte, uning aqiwiti heqqide özlirining éghiz achalmaydighanliqini bayan qildi.

Melum bolushiche, gülnisa imin 1976 ‏-yili, chira nahiyeside tughulghan. Xoten wilayetlik we chira nahiyelik yazghuchilar jem'iyitining ezasi bolghan. Bir türküm shé'irliri naxsha tékisti qilinip jem'iyette keng tarqalghan we xitayche, yaponche tillargha terjime qilin'ghan. Obzorchi abduweli ayupning közitishiche, sha'irening “Ming bir kéche” shé'iri 2015 ‏-yili 4 ‏-dékabirda bashlan'ghan we 2018 ‏-yili 28 ‏-mart küni axirlashqan. Jem'iy 345 kéchidiki oy-xiyallirini qelemge alghan. Obzorda déyilishiche, gülnisa imin yurtida dawam qiliwatqan keng-kölemlik tutqun nöwitining özigimu kélidighanliqini bilip turghan we özi qamalghusi ayallar türmisini mundaq teswirligen:

Belkim men türme tamliri ichide

Yene tizimlan'ghan ismimning chaqirilishini kütermen

Belkim, belkim yene nurghun ishlar

Tuyuqsiz yaki nahayiti asta yüz bérip qalar.

Ashu chaghlardin kéyin

Tizimlanmighan bir ish toghrisidiki

Qozghilip turghan köngül aghriqimni yoshurup, untup

Saqlarmen eng axirqi tizimliktiki ismimning nöwitini.

Radiyomizgha kelgen chiraliq muhajirning inkasida, sha'ire gülnisa imining yazghan “Mingbir kéche” qatarliq shé'irliri we bezi naxsha tékistliri “Bölgüchilik” idiyesining teshwiqati dep qarilip 18 yili késiwétilgenliki qeyt qilin'ghan. Téléfonimizni qobul qilghan chira nahiyesidiki alaqidar bir xadim, gülnisa iminning 2017 ‏-yili bir qétim tutulup qoyup bérilgenliki we 2018 ‏-yili qayta tutqun qilin'ghanda, bir yilche lagérda yatqandin kéyin 2019 ‏-yili késiwétilgenlikini ashkarilidi.

Gülxan namliq texellusta yézilghan “Mingbir kéche” shé'irlirida qorqunchluq, éniqsiz we buruxturmiliq muhitidin qutulushqa bolghan teshnaliq mundaq qelemge élin'ghan:

U boshluq izdeydu yashawétip

Özidek yérilmaydighan tash üstide

Tökülelmeydighan qirtaq yash ichide

Bir deqiqe tinish üchün

Serenggichilik bolsimu yénish üchün

Axirqi chekke bérip qalghan berdash ichide.

Mezkur alaqidar xadim gülnisa iminning qandaq bir “Jinayet” bilen eyiblen'genliki we üstidin sot échilghan-échilmighanliqi, konkrét qaysi shé'irining “Jinayet” ke pakit qilin'ghanliqi heqqidiki so'allirimizgha jawab bérelmidi. Emma uning nöwette toqquzaq mushtiki ayallar türmiside jaza mudditi ötewatqanliqini yoshurmidi.

Abduweli ayupning mezkur obzorida bayan qilinishiche yüksek mes'uliyetchanliq tuyghusigha ige bolghan sha'ire gülnisa imin, qarangghu tünlerge shahit boluwatqan we azablirini béshidin kechürüwatqan mezgilide yazgha “Mingbir kéche” shé'irida parlaq bir kelgüsidin éghiz échish we bésharet bérishnimu untumighan:

“Sen bar tanglar yene atidu

Sen bar tanglar yene atidu

Sen bar tanglar yene atidu,

Quchiqimni sanga toldurup.

Qiyalmastin ketken hilalning

Kirpikige shebnem qondurup.

Sozulidu yollar azade,

Bosughangning tüwige qeder.

Ekélidu séghinishingni,

Dérizengde ünligen kepter.

Shaxlardiki ghuchchide piraq,

Xiyalimgha tamidu tim-tim.

Ay nuridek süzük hijraning,

Ishikimdin ötti ming qétim.

Yéyip qat-qat berglirini,

Qizil güldek chüshler yatidu.

Lew yaqqanche choghdek léwimge,

Sen bar tanglar yene atidu.

Hörmetlik radi'o anglighuchular, yuqirida “Mingbir kéche” chatma shé'irining aptori sha'ire gülnisa iminning 17 yil 6 ayliq késilgenliki we nöwette jaza mudditini toqquzaq mush türmside ötewatqanliqi heqqide anglitish berduq.