Almutada sherqiy türkistan jumhuriyiti armiyesining komandirliridin mirzigül nasirof xatirilendi

Mirzigül nasirofni xatirilesh pa'aliyiti körünüshi. 2024-Yili iyul, almuta

Qazaqistanda yashawatqan Uyghurlar ichidin eyni waqitlarda köpligen dölet, jem'iyet, medeniyet erbablirining yétiship chiqqanliqi melum. Axirqi bir esirning ichidila ishlepchiqirish, sana'et, yéza igiliki, ma'arip, ilim-pen, sen'et, edebiyat we bashqimu sahelerde közge körün'gen meshhur shexslerning ismi peqet qazaqistandila emes, belki dunya miqyasidimu tonuldi. Ene shularni yad étish boyiche her xil pa'aliyetlerni ötküzüsh qazaqistanda en'enige aylandi.

Buning yarqin misali süpitide yéqinda almuta shehiride ötken sowét gérman urushi qatnashquchisi, sabiq sherqiy türkistan milliy armiyesining ofitséri, qazaqistan yéza igiliki sahesidiki meshhur erbab mirzigül nasirofni xatirilesh pa'aliyitini tilgha élishqa bolidu. Yéqinda almuta shehiridiki dostluq öyide ene shu namayendige béghishlan'ghan “Riwayetke aylan'ghan hayat” mawzusida yumilaq üstel yighini bolup ötti. Uni almuta shehiri bostanliq nahiyelik Uyghur étno-medeniyet merkizi uyushturdi.

RFA/Oyghan

Mezkur yumilaq üstel yighini qazaqistanning sana'et we yéza igilikini qurushqa we mustehkemleshke chong töhpisini qoshqan shexsler heqqidiki chüshenchilerni kéngeytish meqsitide échilghan bolup, uninggha jumhuriyetlik Uyghur étno-medeniyet merkizi, almuta sheherlik Uyghur étno-medeniyet merkizining bashqarma ezaliri, yigit bashliri we xanim-qizlar aktipliri, ziyaliylar, yashlar, yurt jama'et wekilliri shuningdek merhumning uruq-tughqanliri qatnashti.

Yumilaq üstel yighini almuta shehiri bostanliq nahiyelik Uyghur étno-medeniyet merkizining re'isi karlin mexpirofning riyasetchilikide échildi. Deslepte tebrik sözge chiqqan jumhuriyetlik Uyghur étno-medeniyet merkizining almuta sheherlik shöbisining re'isi, méditsina penlirining kandidat doktori ebeydullam japparof, almuta sheherlik yigit béshi ittipaqining re'isi mehmutjan mensurof, qirghizistanliq méhman, filologiye penlirining doktori, piroféssor seypulla abdullayéf we bashqilar mirzigül nasirofning xatirisige béghishlan'ghan yighinning muweppeqiyetlik ötüshini tilep, uni uyushturghuchilargha minnetdarliqini bildürdi.

RFA/Oyghan

Mirzigül nasirofning hayati we pa'aliyiti heqqide doklat qilin'ghandin kéyin uning toghriliq filim körsitildi. Andin sözge chiqqan almuta wilayitining Uyghur nahiyesi charin yézisining aqsaqallar kéngishining re'isi sérik orazaliyéf, tarixchi, siyasetshunas qehriman ghojamberdi, jumhuriyetlik “Uyghur awazi” géziti bash muherririning orunbasari bextishat sopiyéf, Uyghur nahiyelik Uyghur étno-medeniyet merkizining re'isi arlén osmanof, shuningdek mirzigül nasirofning asasiy emgek pa'aliyiti ötken Uyghur nahiyesining tügmen we charin yézilirining wekilliri we bashqilar mirzigül nasirofning ömür bayani, emgek pa'aliyiti, jenggiwar yoli toghriliq toxtilip, uning dölet we xelq aldida ada qilghan xizmitige yuqiri baha berdi. Ular yene mirzigül nasirofqa oxshash shexslerning rohida yashlarni terbiyeleshning muhimliqini tekitlidi. Sözge chiqquchilar mirzigül nasirofning ismini ebediyleshtürüsh boyiche qilin'ghan we yene qilinishqa tégish ishlar heqqide öz pikir-tekliplirini otturigha qoydi.

Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan “Mektep” neshriyati Uyghur tehriratining bashliqi, tarixchi rexmetjan ghojamberdiyéf ependi mundaq dédi: “Mushu bash qoshush jeryanida mirzigül nasirof bilen körüshüsh, bille ishlesh bextige muyesser bolghan ademler öz xatirilirini ortaqliship, axirida uning ismini ebediyleshtürüsh mesilisini yene bir qétim kötürdi. U bolsimu, mirzigül aka nasirofning kindik qéni tökülgen yurti tügmen béshidiki ana tilimizdiki ottura mektepni mirzigül nasirof namida atash we nahiye, jumhuriyet miqyasida xelqimiz wekilliri zich istiqamet qiliwatqan jaylarda birer kochigha mirzigül nasirofning namini bérishke oxshash mesililer qaytidin kötürülmekte. Elwette, bu ishlarning axiri chiqidu dep ümid qilimiz hem mundaq sawabliq ishqa öz waqtida shu ademlerning singdürgen emgiki, tökken teri sözsiz shuninggha munasip dep hésablaymiz” .

Rexmetjan ghojamberdiyéf yene mirzigül nasirofning 1942-1944-yilliri, yeni sowét gérman urushi yilliri qizil armiye qatarida xizmet qilghanliqini bildürdi. Uning éytishiche, mirzigül nasirof kichik komandirlarni teyyarlash kursini tamamlap, wizwod komandiri wezipilirini atqurghan. U 1944-yili qish waqtidin 1946-yilining 6-aylirighiche sowét hökümitining mexsus tapshuruqi bilen sherqiy türkistanda partlighan milliy azadliq herikitide atliq déwiziyonining komandiri süpitide urush heriketlirige qatnashqan.

U yene mundaq dédi: “Mirzigül aka shu dewrde qéliplashqan siyasiy weziyet tüpeyli 1944-yili özbékistanda mexsus teyyarlinip, sherqiy türkistan'gha ewetilgen bir türküm herbiy ofitsérlarning biri idi. U, shu waqitta sowét armiyesining ofitsér idi. Bu toghriliqmu xéli yaxshi melumatlar bar. Mirzigül nasirof ana wetinimizdiki milliy azadliq inqilabqa aktip qatniship, atliq déwiziyon'gha yétekchilik qilidu. Bu jenglerde körsetken erliki üchün mirzigül nasirof ‛bahadirliq‚ médali we ‛istiqlaliyet‚ ordénlirigha muyesser bolghanidi. Elwette, mundaq tarixiy shexslerni da'im yad étishimiz kérek. Yashlargha ularning hayat, emgek, küresh yolini da'im hékaye qilip, ularning shularning ülgiside milletperwerlik, wetenperwerlik rohida terbiyeleshke köngül bölüshimiz kérek” .

Biz mirzigül nasirofning oghli mirshéker nasirof bilen söhbetleshtuq. U ziyaritimizni qobul qilip, mundaq dédi: “Dadimiz mirzigül nasir oghli tarixiy wetinimizde 1944-1949-yilliridiki sherqiy türkistan milliy armiyeside herbiy wezipisini ada qilip, déwiziyon komandiri wezipisini atqurghan. Éniqraq éytqanda, atliq eskerlerni bashqurup, qanliq jenglerde jasaret bilen küresh qilghan. Bu heqqide söz boluwatqan pa'aliyetke ishtirak qilip, nutuq sözligen siyasetshunas we jem'iyet erbabi qehriman ghojamberdi tepsiliy éytip ötti. Atam heqiqetenmu tolimu iqtidarliq kishi idi. U hayat chéghidila yéza igilikining mahir teshkilatchisi dégen yüksek nam alghandin tashqiri sowét ittipaqining eng aliy mukapatlirining biri bolghan lénin ordéni bilen üch qétim we köpligen bashqimu ordén hem médallar bilen teqdirlen'genidi. U shundaqla sherqiy türkistan jumhuriyitining ordén we médalliri bilenmu teqdirlendi. Bu mukapatlar, elwette, özlükidin qolgha kelgini yoq. Bularning keynide japaliq méhnet, tinimsiz izdinish we uyqusiz tünler turidu. ”

RFA/Oyghan

Mirshéker nasirof yene dadisining ismini ebediyleshtürüsh boyiche qiliniwatqan ishlar heqqide mundaq dédi: “U barliq hayatini élige, xelqige béghishlidi. U éli we xelqi üchün perwane boldi. Mirzigül nasir oghli nasirofning xatirisini ebediyleshtürüsh üchün nurghun ishlar emelge ashuruldi we hazirmu ashurulup kélinmekte. Mesilen, charin yézisidiki kochilarning birige dadimizning nami bérildi. Özi tughulup ösken Uyghur nahiyesidiki tügmen yézisidiki Uyghur mektepke mirzigül nasirofning ismini bérish toghriliq gep-sözler hazirmu bar. Dadimizning shenige nurghunlighan alqishlar yangridi. Uning hörmiti heqiqetenmu cheksiz idi. Gépimning axirida xatire kéchilikini uyushturghan bostanliq nahiyelik Uyghur étno-mediniyet merkizining re'isi karlin mexpirofqa we barliq uning qatnashquchilirigha özümning cheksiz minnetdarliqini bildürimen” .

Igilishimizche, mirzigül nasirof 1920-yili almuta wilayiti Uyghur nahiyesining tügmen yézisida dunyagha kelgen. 1938-Yili u chong aqsu ottura mektipini ela tamamlap, 1939-yildin 1940-yilghiche ketmen yézisidiki 7 yilliq mektepte, 1940-1942-yilliri tügmen 7 yilliq mektipide mu'ellim, nahiyelik ma'arip bölümining bashliqi xizmetlirini ada qilghan. 1942-1944-Yilliri sowét qizil armiye qatarida xizmet qilidu. U kichik komandirlarni teyyarlash kursini tamamlap, wizwod komandiri, 118-atquchilar polki komandirining yardemchisi wezipilirini atquridu. 1944-Yilidin 1946-yili 6-ayghiche sherqiy türkistanda atliq esker déwiziyonining komandiri süpitide milliy azadliq herikitige qatnishidu. U 1946-yili yazda ana yurtigha qaytip kélip, dem élishqiche yéza igiliki ishlirida her xil rehbiriy wezipilerde ishligen. Mirzigül nasirof 2008-yili 88 yéshida alemdin ötken.