Америка дөләт мәҗлисидә хитай мәһсулатлирида еғир сүпәт мәсилиси барлиқи билдүрүлди

Америка дөләт мәҗлиси чаршәнбә күни гуваһлиқ бериш йиғини чақирип, хитай истемал мәһсулатлириниң бихәтәрлик мәсилини музакирә қилди.

“хәтәрлик хитай истемал мәһсулатлириниң тәһдити” намлиқ гуваһлиқ бериш йиғинида җумһурийәтчи авам палата әзаси дана роһрабакер әпәнди агаһландуруп, пүтүн дуня хитай мәһсулатлирини импорт қилишқа тайинип қалғанлиқи, бирақ хитай мәһсулатлирида еғир сүпәт мәсилиси барлиқини билдүрди.

У, хитайниң хәтәрлик истемал мәһсулатлириға тайинип қелишниң өзи еғир мәсилә икәнликини әскәртип: хитай хәлқ җумһурийити йемәклик експорт қилидиған муһим дөләткә айланди. Болупму мевә - чевә, отяш, деңиз вә сүт мәһсулатлири експортида муһим дөләт болуп қалди. Бирақ, йеза игилик саһәси пәқәт базарнила қоғлишип, риқабәтчилириниң мәһсулат өлчими пәрқлиқ икәнликини һәргиз ойлашмайду. Хитай кархана саһәси йәнә, дуняни дора, химийилик мәһсулатлар вә йемәклик ишләпчиқиришқа керәклик хам әшя билән тәминләйдиған асаслиқ мәнбә. Америка, явропа вә пүтүн дуняниң саламәтлики вә бихәтәрлики хитайдин импорт қилинған мәһсулатларниң сүпитигә тайинип қалди. Лекин дөләтләрниң хитайдин импорт қилинған мәһсулатларни синақ қилиш, тәкшүрүш вәзиписи уларниң бу җәһәттики иқтидаридин һалқип кәтти. Һәйран қаларлиқи, америка йемәклик вә дора башқуруш идариси хитайдин импорт қилинған йемәкликләрниң 2% дин аз қисмини тәкшүриду. Бу зор бихәтәрликкә алақидар мәсилә. Чүнки хитайниң йемәклик мәһсулатлириниң сүпити пәвқуладдә начар, дәп көрсәтти.

Хитайда ишләпчиқирилған истемал мәһсулатлириниң сүпити изчил гуманлиқ, дәп қарилип кәлгән. Бу қетимқи йиғин хитайда йеңидин байқалған H7N9 типлиқ қуш зукам вирусиниң тохучилиқ фермилиридин тарқалғанлиқи, шаңхәйниң хуаңпу дәрясидин сүзүвелинған нәччә миң өлүк чошқиниң өлүш сәвәби зор ғулғула қозғиған бир мәзгилдә өткүзүлди. Йиғинда авам палата әзаси бил кетиңниң илгири сүрүшичә, хитай һөкүмәт аппаратлирида қанун билән идарә қилиш, мәсулийәтчанлиқ вә очуқ - ашкарилиқ кәмчил болғачқа, мәһсулат сүпитини контрол қилалмаслиқ әһвали келип чиққан.

У мундақ дәйду: хитайниң мәһсулат сүпитини назарәт қилиш сиясити америка мәһсулатлириниң әрзан баһалиқ сахта хитай мәһсулатлири билән риқабәтлишишигә капаләтлик қилалмайду. Қисқиси, хитайниң сиясити балилиримиз, ата - анилиримиз, бова момилиримизниң вә аилә әрмәк һайванлиримизниң саламәтликигә тәсир көрситиватиду. Дөләт мәҗлисидики сөһбәтләр хитайниң йеңидин баш көтүрүватқан дәриҗидин ташқири күч, униң дуня базириға мәбләғ селиватқанлиқиға мәркәзлишип қалди. Бирақ пакит шуки, хитайниң қанун билән идарә қилидиған, очуқ - ашкара болған вә мәсулийәтчан һөкүмәт аппаратлири йоқ болуп, өз мәһсулатини өлчәмләштүрүшкә амалсиз. Бу кәмчиллик хитайниң кишилик һоқуқ бузғунчилиқи, ахбаратни бастуруш қатарлиқ саһәләргә кеңәйгән.

Йиғинда хитай мәсилилири мутәхәссиси, америка кеңәш палатаси ташқи ишлар комитетиниң сабиқ хадими виллиям треплет гуваһлиқ берип, хитай истемал мәһсулатлириниң бихәтәрлик мәсилисини униң өзи һәл қилалмайдиғанлиқини билдүрди.

Униң илгири сүрүшичә, хитайниң пүткүл дөләт системиси чириклишип кәткән болуп бу мәсилини һәл қилишқа қадир әмәс.

У: байлар хитайдин көчүп кетиватиду. Уларни зиярәт қилип немишқа көчүп кетиватқанлиқини сориғанларға йемәклик бихәтәрликини сәвәб қилип көрсәткән. Йәнә бир мәсилә, хитай коммунистик әмәлдарлар өзи олтурушлуқ хизмәт биналириға алаһидә һава сүзгүчләрни орунлаштуруп, булғанған һавада нәпәс елиштин сақлинип кәлмәктә. Мән буниң бизгә алақидар мәсилигә айлинип қалғанлиқ мәсилисини өзүмниң мақаләмдә чүшәндүрүп өттүм. Йеқинқи 3 йилдин буян хитай йеза игилик мәһсулатлар експорти һәр йили 500 милйон доллардин ешип бериватиду. Өй қушлириниңму експорти ешип бармақта. Бу йәрдики соал хитай бу мәсилини өзи һәл қилаламду? мениңчә хитайни йеқиндин тәтқиқ қилған һечқандақ киши хитайниң бу мәсилини өзи һәл қилип кетәләйдиғанлиқиға ишәнмәйду. Чүнки пүткүл система қаттиқ чирикләшкән, дәп көрсәтти.

Йиғинда кишилик һоқуқни көзитиш тәшкилатиниң асия ишлириға мәсул директори софийә ричардсон ханим гуваһлиқ бәрди.

Униң илгири сүрүшичә, мәһсулат сүпити дөләтниң кишилик һоқуққа қанчилик әһмийәт бәргәнлики билән мунасивәтлик.

Ричардсон: кишилик һоқуқни көзитиш тәшкилатиниң қаришичә, хитайда ишләпчиқирилған мәһсулатниң өлчәмликлиги мәйли у ички истемал яки експортқа ишләпчиқирилған болушидин қәтий нәзәр, һөкүмәтниң ипадә әркинлики, учурға еришиш әркинликигә һөрмәт қилиши вә әдлийә системисиниң мустәқиллиқи билән биваситә мунасивәтлик. Йәнә бир тәрәптин ейтқанда пуқралар қоғдалмиса, юқириқи һоқуқларға һөрмәт қилинмиса, мәһсулат бихәтәрликигә, мәһсулатниң улар ейтқандәк икәнликигә капаләтлик қилишни, истемалчиларниң зийинини толдуруп беришни қийинлаштуруветиду, дәп көрсәтти.

Йиғинда гуваһлиқ бәргән мутәхәссисләрниң көрситишичә, хитай йемәкликлиридә бихәтәрлик мәсилиси мәвҗут болупла қалмай, униң ишләпчиқарған гирим буюмлиридиму еғир мәсилә бар. Мутәхәссисләр америка һөкүмитиниң мәхсус учур амбири қуруп, хитай йемәклик експорт карханилири вә йемәклик башқуруш органлириниң мәсул әмәлдарлириниң учурини хатириләп меңишни тәләп қилған.