Үрүмчи әтрапидики мал-чарвиларда кесәл тарқалғанлиқи мәлум

Үрүмчидики амминиң радийомизға йәткүзгән инкаслиридин мәлум болушичә, бир һәптидин буян үрүмчидики мусулман амма арисида “қой, кала гөшлиридә чатақ баркән, таладин тамақ йимәй туруңлар” дегәндәк үчүрлар вә гәп ‏- сөзләр тарқалған.

Үндидар қатарлиқ бир қисим уйғурлар кәңри қоллиниватқан иҗтимаий алақә вастилиридә бу һәқтики учурларда үрүмчи әтрапидики шихәнзә, манас, санҗи қатарлиқ җайлардики қисмән бақмичилиқ мәйданлирида чарвиларниң аз көрүлидиған бир хил вирустин зәһәрлиниш әвҗ алғанлиқи шундақла көп санда малларниң өлүп кәткәнлики, бир қисим пурсәтпәрәсләрниң болса бу кесәл тәккән чарвиларниң гөшини әрзан баһада үрүмчи базириға елип кирип, чоң ‏- кичик, ашхана, рестуран, кавабханиларға өткүзгәнлики, кишиләрниң агаһ болуши керәклики, чүнки үрүмчи юқумлуқ кесәлликләр дохтурханисида мушу хилдики гөшләрни истимал қилип зәһәрләнгән кишиләрниң байқалғанлиқи қатарлиқлар тилға елинған.

Ениқлашлиримиздин, уйғур аптоном районлуқ вә үрүмчи шәһәрлик юқумлуқ кесәлликләрниң алдини елиш органлири, чарвичилиқ назарити вә идарилириниң тор бекәтлиридә чарвиларда кесәллик тарқалғанлиқи һәққидә һеч қандақ учур тарқитилмиғанлиқи мәлум, һөкүмәт башқурушидики учур вастилириму бу һәқтә хәвәр елан қилинмиди, әмма үрүмчидики бир киши мушу хилдики әндишиләрдин болса керәк, гөш баһасиниң бирдинла төвәнләп 43 сомға чүшүп қалғанлиқини вә шәһәрлик даириләрниң йеқинда базарға әрзан баһада җиддий тоң гөш салғанлиқини билдүрди.

Биз амминиң инкасиға асасән, аввал үрүмчи шәһәрлик юқумлуқ кесәлликләрниң алдини елиш мәркизи билән алақилашқан болсақму, телефонни алған хадим мал ‏- чарвиларда йеқинда кесәл тарқалғанлиқи һәққидә һечнимә билмәйдиғанлиқини ейтти. Илгириму даириләр уйғур елида тарқалған юқумлуқ кесәлликләр тоғрисидики учурларни қамал қилип кәлгән иди.

Биз йәнә бу учурниң рас-ялғанлиқини билиш үчүн үрүмчи әтраписдики манас, шихәнзә, санҗи қатарлиқ җайлардики бақмичилиқ мәйданлири билән алақилишип көрдуқ. Шихәнзидә бақмичилиқ қиливатқан бир хитай, өзиниң биңтуәнгә тәвә әмәсликини тәкитлигәндин кейин “мал ‏- чарвиларда йеқинда растинла кесәл тарқап һөкүмәт уни дәрһал карантин қилип, ора колап көмидиғанни көмүп, атидиғанни етип, кәң тарқилишниң алдини еливалди ” деди.

У бу хил юқумлуқ кесәлликниң немиликини дәп берәлмигән болсиму, әмма униң йеқин әтраптики кала, қойларда омумйүзлүк тарқалғанлиқини билидиғанлиқини ейтти.

Манастики йәрлик һөкөмәт башқурушидики бир бақмичилиқ мәйданиниң көзәтчиси бу мәйдандики қойлардиму йеқинда ағзидин шөлгәй ақидиған бир хил кесәл көрүлгәнликини, әмма юқумлуқ кесәлликләрниң алдини елиш орунлиридин келип, ваксина вә башқа дорилар арқилиқ кесәлликниң тарқилишини контрол қилғанлиқини вә бу хил кесәл қойлар сақайғандин кейин истимал қилса адәмгә юқмайдиғанлиқини ейтти.

Өзини қазақ миллитидин дәп тонуштурған бу хадимниң ейтишичә, һазир хитайларниң башқурушидики шеркәтләшкән бақмичилиқ мәйданлириму көп қурулған болуп, базарға киргән кесәл малларниң шулар арқилиқ киргән болуши мумкин дәп гуман қилидиғанлиқини билдүрди вә мусулман болған қазақ вә уйғур чарвичиларниң әзәлдин кесәл болған малларни көмүп бир тәрәп қилидиғанлиқини, һәргиз сатмайдиғанлиқини әскәртти.

Униң аңлишичә, бурунму чашқан бақидиған бәзи хитайларниң кесәл болуп өлүп қалған малларни чашқанларға беримиз дәп елип кәткәнликлирини аңлиған икән.

Һазирғичә мәлум болған вә игилигән мәлуматлиримиздин йеқинда манас, шихәнзә қатарлиқ җайлардики чарва малларда бир хил юқумлуқ кесәл тарқалғанлиқи мәлум болған болсиму, бу кесәллик вирусниң немә вә инсанға қанчилик хәтири барлиқи, бу юқумлинишниң даириси вә вақти қатарлиқ учурлар йәнила ениқсиз. Даириләрму бу һәқтә учур тарқатмиди әмма үрүмчи вә тәңритағ торлириниң хәвиридә көрситилишичә, 20-дикабир үрүмчидә қой гөши баһаси туюқсиз 10 нәччә сом төвәнләп 40 сомға чүшкән, тоң гөш 30 сомға чүшкән. Үрүмчи базарлиридики қой, кала гөшлириниң 50% тин артуқини хитайниң башқа өлкилиридин киргүзүлгән маллар игилигән.

Һөкүмәтниң искилаттики тоң гөшни базарға салғанлиқи хәвәр қилинди. Хәвәрдә буниң үрүмчи әтрапидики мал-чарвиларда кесәллик тарқилиши билән мунасивити бар‏-йоқлуқи һәққидә тохталмиған.