Аратүрк наһийәсиниң муһит, байлиқ вә су мәнбәси һәққидә бир йеза башлиқи билән сөһбәт

Тәңритеғиниң шәрқий учиға җайлашқан аратүрк наһийәсидә йеқинқи йиллардин буян екологийәлик муһит вә су мәнбәси җәһәттә көрүнәрлик чекинишниң йүз бәргәнлики мәлум болмақта.

Бүгүн қумул вилайитиниң аратүрк наһийәсигә қарашлиқ тухоло йезисиниң башлиқи радиомиз зияритини қобул қилип, бу һәқтики бәзи соаллиримизға җаваб бәрди.

Аратүрк наһийәси қумул вилайитиниң шималий қисмиға җайлашқан бир кичик наһийә. У тәңритағ тизмилири арқилиқ җәнубта қумул түзләңликидин айрилип туриду. Шималий қисми моңғулийә хәлқ җумһурийити билән чегралиниду. Аритүрк наһийәси уйғурларни асас қилған қәдимий юрт болуп, 1931-йилидин 1951-йилиғичә болған җәрянда көп қетим хитайниң миллий зулумиға қарши қораллиқ қозғилаңлар йүз бәргән тағлиқ районларниң биридур.

Аритүрк наһийәсидики әң қәдимий юртларниң бири болған тухоло йезисиниң башлиқи йеқинқи йиллардин буян мәзкур наһийәдә, болупму тухоло йезисида муһит, байлиқ вә су мәнбәлири җәһәтләрдә йүз бәргән җиддий өзгиришләр һәққидә тохталди.

Аритүрк наһийәси әслидә йерим деһқанчилиқ билән йерим чарвичилиқни асас қилған чегра наһийә болуп, йәрлик уйғурлар өзлириниң узун тарихтин буян давамлаштуруп кәлгән ишләпчиқириш шәкли билән турмуш усулини сақлап кәлгән икән.

Һалбуки, йеқинқи йиллардин буян “ғәрбни ечиш”, “ғәрбниң байлиқлирини шәрққә йөткәш” дегәндәк шоарлар астида мәзкур наһийәниң байлиқ мәнбәлири шиддәт билән қезилған. Буниң билән наһийәниң әслидики тәбиий муһитида чекиниш йүз берип, әң алди билән су мәнбәсидә азийиш көрүлгән.

Зияритимиз җәрянида йеза башлиқи мунуларни билдүрди: “тәңри теғиниң шәрқий қисмидики қарлиқ тағдин еқип келидиған еқин суда көрүнәрлик азийиш болди. Муһиттиму булғиниш рошән көрүлмәктә. Бизниң наһийәмиз бурундин деһқанчилиқ һәм йерим чарвичилиқни асас қилған бир тағлиқ район. Йеқинда аритүрк наһийәсиниң ном йезиси тәвәсидин ғайәт зор көмүрлүк байқилип, сирттин кан қезиш үчүн зор түркүмдики техник хадимлар билән ишчилар йөткәп келинди. Йәрликтин бу канға аз санда ишчи қобул қилған болсиму, лекин мутләқ көп қисми ички өлкиләрдин елип келинди. Қезилған көмүр записиму ички өлкиләргә тошулмақта. Канчилиқниң тәрәққий қилиши наһийәмизниң иқтисадиға зор йүксилиш елип кәлгән болсиму, лекин шуниң билән биргә муһит вә суниң булғинишини кәлтүрүп чиқарди. Ном йезисидин көмүрлүк байқалғандин кейин, йеза тәвәсидики ғайәт зор қәдимий тоғрақлиқниң даириси һәссиләп тарийип кәтти. Илгирики терилғу йәрләргә еқип баридиған еқин сулар барғансери азайди. Бу һал бизни җиддий ойландурмақта.”

У йәнә мунуларни тәкитлиди: “һазир наһийәмиздә "деһқанларни кәтмәндин, чарвичиларни қамчидин қутулдуруш" дәйдиған чақириқ бар. юқириниң бу һәқтики көрсәтмисигә асасән биз һазир йәрлик деһқан-чарвичиларни илгирики әнәниви игилик усулидин ваз кәчтүрүп, канчилиқ районидики йеңи әвлад ишчиларға айландурушқа тиришмақтимиз. Бу чақириққа көпинчә яшлар актип инкас билдүрмәктә, әмма чоңлар йәнила бурунқи һалитини сақлап қелишни ойлайду. Бу ишқа мәлум җәрян кетиши вә аста қәдәмләр билән ишқа ешиши мумкин. Ишқилип, һәммә нәрсә өзгәрмәктә…”

Тәпсилатини аваз улинишидин аңлиғайсиз.

Буни бесиш арқилиқ, пикриңизни йезиң

• Принт
• Һәмбәһр
• Әвәтиш

Барлиқ пикир - баянларни көрүш.

• Бүгүнки аңлитиш
• Илгирики аңлитишлар