Uyghur tébabet kespimu xitaylashturushtin qutulalmidi

Xitay da'irilirining Uyghur élide omumyüzlük yolgha qoyuwatqan, Uyghur tilining her qaysi sahelerdiki ishlitilish da'irisini taraytish tedbirliri Uyghur tébabet we en'eniwi dorigerlik sahelirigimu bösüp kirgen. Yeni Uyghur tébabitimu “Xitaylashturush” we “Xitaychilashturush” siyasitidin mustesna qalmighan. Inkaslargha qarighanda hazir Uyghur élide barliq Uyghur shipaxana, tébabet doxturxanilarda rétsép we di'agnoz atalghulirini xitayche qollinish mejburiy omumlashturulmaqta.

Nopuzluq, tejribilik, péshqedem ustaz-téwiplardin tartip shagirtlirighiche, doxturluq yaki dorigerlik unwanini élishta birdek xitayche sewiye imtihanigha qatnishishi telep qilin'ghan. Uyghur milliy we diniy exlaqi terbiyisi bilen Uyghur qedimiy tébabet kespi bir gewde qilin'ghan métodlar bilen shagirt yétishtürüwatqan tébabet mekteplirining en'eniliri tosqunluqqa uchrap, nurghun egeshme selbiy aqiwetler gewdilenmekte. Uyghur tébabet kespining özi bir késel haletke chüshüp qalghandek bir weziyet shekillen'gen.

Radiyomizgha inkas qilghuchilardin Uyghur tébabet doxturxanisining dorixanisida xizmet qilidighan, ismini ashkarilashni xalimighan bir yash qiz, özining Uyghur tébabitini söyidighanliqini, Uyghur bolush süpiti bilen öziningmu ejdadlarning qan teri singgen bu bibaha göherge ige chiqishni heqliq sanighanliqi üchün, Uyghur tébabetchiliki uchrawatqan xiris we tehditlerni anglitishni burchi dep tonughanliqini ipade qilidu. Bu qizning éytishiche, hazir barliq Uyghur tébabet doxturxanilarda kompyutérda uchurlashturush téxnikisi xitayche élip bérilidiken, u, özining bir qanche yilliq dorigerlik xizmiti dawamida, Uyghur tébabet dorilirining rétséplirini, késellik di'agnozliri kompyutérgha xitayche terjime qilip kirgüzüsh meshghulati jeryanlirida xataliqlardin xali bolush tes bolghanliqtin, bimarlargha dora tengshesh, di'agnoz qoyushta kashila peyda qilip dawalashqa tesir yetküzüwatqanliqini, buning dawalash kespi üchün, Uyghur tébabetchiliki üchün, bolupmu bimarlar üchün qet'iy qobul qilishqa bolmaydighan sewenlikler ikenlikini eskertti.

Xotendiki eng nopuzluq Uyghur téwiplarni ustaz tutqan, xotendiki Uyghur shipaxanisining köp yilliq dawalash tejribisige ige téwipimu, xitaychilashturushning dora isimliridila emes, hetta Uyghur tébabetchilik kespiy mekteplirigiche bösüp kirip, belgilik yaman tesir peyda qiliwatqanliqini misallar bilen sözlep berdi.

Uning éytishiche, tejribilik Uyghur téwiplar jahanni tang qaldurghan teqdirdimu, xitay hökümitining türlük bahanilerdiki kemsitishliridin, parakendichilik sélishidin xali bolalmaydu, hazir xotendiki Uyghur tébabetxana we we Uyghur tébbiy mekteplirining dersxanilirighiche atalmish yardemge kelgen xitaylar teqsim qilin'ghan. Ular hökümet da'iriliri teripidin xitay ölkiliridin yötkilip kéliwatqan bolup, tébabetchilik kespidin xewiri yoq bolghandin sirt, medeniyet sewiyisimu intayin töwen bolghachqa, tibabetxanilarning xizmitige kashila yaratmaqta. Yene bir tereptin, ezeldin en'eniwi Uyghur tébabet oqutush mitotini saqlap kéliwatqan tébbiy mekteplerde xitayche yaki gherbche dawalashni birleshtürüsh namida élip bériwatqan tedbirler, eslidiki Uyghur tébabet ehkamlirigha we en'enisige, dawalash exlaqigha yat bolghan mesililerni meydan'gha keltürmekte.