Yerlik tébbiy xadimlar Uyghur élidiki eydiz késilini tizginlesh xizmitining yéterlik emeslikini tekitlidi

Muxbirimiz qutlan
2015.12.03
eydiz-AIDS-HIV.jpg Zeherlik chékimlik istémal qilghuchilar ishletken shpirislar. 2010-Yili 15-iyul, kunming.
AFP

“Késelning tarqilish menbesini tizginlimey turup, yurtimizda kündin-kün'ge yamrawatqan eydizdin ibaret bu apetning qandaqmu aldini alghili bolsun!?”

Uyghur élige yamrawatqan eydiz késili heqqide ziyaritimizni qobul qilghan qeshqer wilayitining melum nahiyesidiki bir kespiy tébbiy xadim yuqiriqi sözler bilen öz bayanlirini bashlidi.

“Her yili küzde qoligha azraq pul kirgen bir qisim déhqan yashliri, jem'iyettiki kündilik ishlep jan baqidighan ishsizlar, hetta bir qisim yéngidin xizmetke chiqqan kadirlar ichidimu bilip-bilmey kochilarda arqa-arqidin échiliwatqan ‛méhmanxana‚, ‛satirashxana‚, ‛hordaqxana‚ dégendek orunlargha kirip-chiqidighanlar köp. Ularning arisida jinsiy yol arqiliq eydiz wirusini yuqturuwalghanlar xéli bar. Beziliri bizning shexsiy doxturxanigha okul asturghili kiridu, lékin biz ularni nahiyelik doxturxanigha kirip dawalinishni buyruymiz.”

U yene munularni bildürdi: “Gerche eydizge qarshi teshwiqatlar qerellik halda élip bériliwatqan bolsimu, lékin zadila yéterlik emes. Chünki késelning béshini, yeni késelning tarqilish menbesini yoqatmay turup, uni qandaqmu tizginligili bolsun! hazir doqmush-doqmushlarda atalmish ‛méhmanxana‚, ‛satirashxana‚, ‛hordaqxana‚, ‛put yuyush-uwilash‚ dégendek renggareng orunlar échilip ketti. Hökümet mushu jaylarni qattiq tekshürüp, uning ichidiki buzuqchiliqlarning aldini élip bolalmidi. Bezide saqchi dégenlerning yolwastek hörkirep bu orunlarni hazirla taqaydighandek elpazda kirip kétiwatqanliqini körimiz, emma ular hayal ötmeyla müshüktek salpiyip qaytip chiqidu. Ularning gélini yaghlamdu yaki banka kartisigha pul salamdu? bilmidim, bu orunlar yene burunqidek sodisini dawamlashturup kétiwéridu. Bashqa ishlarni, mesilen ‛muqimliq‚ ni shunche ching tutalighan hökümet bularni némishqa bashquralmaydu?”

“Men 40 yil tébbiy sahede ishligen bir kespiy xadim. Hazir pénsiyege chiqtim. Doxturxanimizgha kirgen yashlargha hemde uchrighanliki kishilerge bu heqte agahlandurush bérip turuwatimiz. Halbuki, bizning töwendiki xelqning, bolupmu terbiye körmigen déhqan yashlirining bu heqte héchqandaq bilimi bolmighachqa eydizning aldini élish ishida ünümlük ilgirilesh bolmaywatidu. Méningche, buning teshwiqatini a'ile, bashlan'ghuch mekteplerdin tartip kent-yézilargha qeder qedemmu-qedem jem'iyetning herqaysi qatlamlirida tinimsiz élip bérish kérek. Halbuki, hés qilishimche, yerlik hökümetlerning bu heqtiki teshwiqiy-terbiye we yuqumluq késelliklerning aldini élish jehettiki xizmetliri yéterlik emes.”

Ilgiri Uyghur aptonom rayonluq eydiz késilini tizginlesh merkizide uzun yil kespiy xadim bolup ishligen, hazir amérikida yashawatqan, emma nam-sheripini ashkarilashni xalimaydighan bir neper Uyghur xadimmu bu heqte mundaq dédi:

“Burun aptonom rayon boyiche her yili asasiy qatlamda eydizge qarshi teshwiqat we tébbiy jehettin meslihet bérish pa'aliyetliri élip bérilatti. 20 Nechche kespiy xadim jay-jaylargha bérip Uyghur tilida léksiye béretti. Lékin 2013-yilidin buyan eydizning aldini élish heqqidiki xizmetler toxtap qaldi. Hetta 2014-yili pütünley toxtap qaldi. Biz mes'ul xadimlardin töwen'ge bérip teshwiqat xizmiti élip bérishni telep qilghan bolsaqmu, lékin bashliqlar muqimliq xizmitini bahane qilip buninggha ehmiyet bermidi.”

Axirida biz amérikining kolombiye uniwérsitéti méditsina tetqiqat merkizide xizmet qiliwatqan tetqiqatchi muhemmet imin ependining pikrini alduq. U eydiz wirusining Uyghur élining jenubidiki rayonlargha shu qeder téz tarqilishidiki muhim seweblerning biri del yerlik da'irilerning ünümlük halda uning aldini élishqa ehmiyet bermigenlikide, dep körsetti.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.