Piragada échilghan munber 2000 yighinida Uyghur irqiy qirghinchiliqi otturigha qoyulghan

28-Nöwetlik “Munber-2000” yighinidin körünüsh. 2024-Yili 13-öktebir, piraga, chéxiye.

Chéxiye paytexti piragada, 13-öktebir kechte bashlan'ghan 28-nöwetlik “Munber-2000” yighini 15-öktebir muweppeqiyetlik axirlashqan. “Munber-2000” yighini siyasetchiler, siyasiy pa'aliyetchiler, diplomatlar, tetqiqatchilar qatniship dunyadiki mewjut mesililer muzakire qilidighan we döletlerge, parlaméntlargha teklip-tewsiye sunulidighan bir démokratiye munbiri bolup, bu yighin'gha her yili Uyghur teshkilatliri wekillirimu qatniship kelmekte.

Bu yilqi yighinigha, merkizi washin'gtondiki Uyghur herikiti teshkilatining bashliqi roshen abbas, d u q tetqiqat komitétining re'isi abduweli ayup, türmidiki Uyghur ziyaliysi ilham toxtining qizi jewher ilham, gérmaniyediki ilham toxtini qollash guruppisining mes'uli enwer jan qatarliqlar teklip bilen qatniship, nöwette Uyghurlar duch kéliwatqan xitayning irqiy qirghinchiliqi we insaniyetke qarshi jinayetlirining hazirmu dawam qiliwatqanliqidek ré'alliqni otturigha qoyghan. Munberde bu qétim “Uyghur irqiy qirghinchiliqi téma bolghan” liqini bildürgen abduweli ayup bu heqtiki tepsilatlarni ortaqliship ötti.

RFA/Hebibulla Izchi

14-Öktebir küni etigende roshen abbas, abduweli ayup, jewher ilham, enwer jan we yawropa parlaméntining ezasi mériyam lékismanlarning qatnishishida, chéx penler akadémiyesi sherqshunasliq institutining doktori andiréy klimesning riyasetchilikide “Xitayning Uyghur irqiy qirghinchiliqi we Uyghur bilim ademlirige qarita zulmi؛ ilham toxti we gülshen abbas” dégen témida mexsus yighin ötküzülgen. Doktor andiréy klimes ependi ziyaritimizni qobul qilip öz qarashlirini otturigha qoydi.

Uning éytishiche, yighinda otturigha quyulghanlarni töt nuqtigha yighinchaqlash mumkin iken.

RFA/Hebibulla Izchi

Bu munberde Uyghur teshkilatlirining wekilliri teripidin xitayning irqiy qirghinchiliqining hazirmu dawam qiliwatqanliqi, xitayning Uyghur élide élip bériwatqan bu qirghinchiliqining peqet yéqinqi yillardiki bir hadise bolmastin, belki xitay ishghalidin kéyin sistémiliq halda dawamliship kéliwatqanliqi otturigha qoyulghan. Munber ehlige we her qaysi démokratik döletlerge bu qirghinchiliqni toxtitishta emeliy küch chiqirishi kérekliki heqqide chaqiriq qilghan roshen abbas xanimmu ziyaritimizni qobul qilip özining otturigha qoyghanlirini ortaqlashti.

RFA/Hebibulla Izchi

1996-Yili chéxning merhum pirézidénti waslaw xawél, yaponiyelik saxawetchi yöxéy sasakawa we nobél tinchliq mukapati sahibi éyli wésélning ortaq teshebbusi bilen qurulghan bu “Munber 2000” qurulghandin buyan her yili bir qétim échilip kelmekte.

Hazirghiche bu munberge siyaset sahesidiki dangliq erbablar qatniship kelmekte. Buninggha se'udi shahzadisi hesen bin talal, yöxéy sasakawa, frédérik willéyam bél klinton, oskar ariyas sanchéz, dalay lama, hénri kissin'gér, shimon pérés qatarliq dangliq kishiler qatnashqan bolup, bu qétimqi munbergimu amérikaning sabiq parlamént bashliqi nensi plosiy, teywenning sabiq pirézidénti sey yéngwén, rusiyelik tarixshunas yazghuchi we dangliq öktichi siyasetchi wiladimir kara mirza qatarliqlarmu qatnashqan.