Sha'ir mutellip seydullaning yéngi türkche shé'irlar toplimi neshr qilindi

Ixtiyariy muxbirimiz azigh
2020.12.29
Sha'ir mutellip seydullaning yéngi türkche shé'irlar toplimi neshr qilindi Norwégiyede yashawatqan Uyghur sha'ir mutellip seydullaning “Déngizning éytqanliri” namliq shé'irlar toplimining muqawisi. 2020-Yili dékabir.
RFA/Azigh

Xitay hökümiti teripidin Uyghur tili we edebiyati zor cheklimige uchrawatqan bügünkidek weziyette, muhajirettiki edebiyat-sen'et pa'aliyetlirining Uyghur medeniyitini saqlap qélishtiki roli közetküchiler teripidin tekitlinip kelmekte.

Yéqinda norwégiyede yashawatqan Uyghur sha'ir mutellip seydullaning “Déngizning éytqanliri” namliq shé'irlar toplimi ben'gü neshriyati teripidin neshr qilin'ghan bolup, bu aptorning “Ikki köz, ikki yüz” namliq shé'irlar toplimidin kéyinki chet el tilida neshr qilin'ghan yene bir edebiy ijadiyiti hésablinidiken.

Mutellip seydulla ependim ziyaritimizni qobul qilip, xitay hökümitining Uyghur tili we edebiyatini yoqitish tirishchanliqigha qarshi muhajirettiki Uyghurlarning mes'uliyitini ada qilishi kéreklikini tekitlep mundaq dédi:

“Xitay Uyghur edebiyati we Uyghur tilini yoqitishqa urunuwatqan bügünkidek künde muhajirettiki Uyghur yazghuchilirining zimmisige chüshken yük intayin éghir. Biz noqul halda Uyghur ana tili we medeniyitini qoghdap qilish üchünla emes, Uyghurning derdini, azablirini yézish arqiliq Uyghurning bu dunyadiki mewjutluqini dunyagha bildürüshimiz kérek.”

U yene mundaq dédi: “Bu uzun bir jeryan. Shuning üchün muhajirettiki Uyghurlardin kütidighinim qelemde toxtap qalmastin, ümidsizlenmestin, ikkilenmestin yéziqchiliq bilen shughullinish we eser yézishtin ibaret. Bir Uyghur perzenti üstige ilishqa tégishlik wijdani mes'uliyitini üstige ilishqa teyyar bölishi kérek.”

Mutellip seydullaning “Tengritagh zhurnili”, “Tarim zhurnili”, “Turpan zhurnili” qatarliq edebiy zhurnallarda 300 parchigha yéqin shé'iri we edebiy ijadiyetliri élan qilin'ghan bolup, uningdin bashqa “Shinjang géziti”, “Ürümchi kechlik géziti” qatarliq gézitlerde 200 parchigha yéqin terjime eserliri élan qilin'ghan. Sha'irning bir qisim shé'irliri hazirghiche xitay, türk we norwég tillirigha terjime qilin'ghan.

Dunya Uyghur yazghuchilar uyushmisining bash katipi abdushükür muhemmet ependim sha'ir mutellip seydulla ependimning edebiy ijadiyetliri heqqide toxtilip mundaq dédi:

“Mutellip seydullaning chet elge chiqqandin kéyinki bir qanche yil ichide yazghan shé'irlirida özgiche yol, özgiche özgirish we uslub bar.

Wetende yazghan shé'irliri bilen tüptin perqlinidu. Mutellipning hazirqi shé'irlirida süzüklükni hés qilimen. Xuddi tebi'et menzirisidek, jimjit del-derexlerning arisidiki süzük sudek menzirini körgendek bolimen.

Özgiche shé'iri misralarni tüzidu, oxshimighan shekilde ipadileydu. Mutellipning shé'irlirigha omumiyyüzlük baha bergen chighimizda, qisqiche bir jümle bilen ipadiligini bolidu. Mutellipning shé'irlirida mene boshluqigha qarighanda, héssiyat boshluqi bekrek kengri. Mutellip shé'irlirida menige emes, héssiyatqa kücheydu. Men mutellipning shé'irlirini oqughanda özümni rahet we yénik hés qilimen.”

Mutellip seydulla ependim ziyaritimizning dawamida muhajirettiki Uyghur sha'irlirining eserlirini dunyagha tonushturushtiki muhim basquchlar heqqide toxtilip ötti.

Közetküchiler xitayning Uyghurlargha ilip bériwatqan étnik qirghinchiliq siyasetlirining tesiride, Uyghur tili we edebiyatining éghir krizisqa duch kéliwatqanliqini, muhajirettiki Uyghurlarning edebiyat-sen'et pa'aliyetlirining bu krizisni yéniklitishte muhim rol oynaydighanliqini tekitlep kelmekte.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.