Amérika kéngesh palata ezaliri Netflix ning xitay yazghuchi bilen hemkarlishish mesilisige jawab bérishni telep qilghan

“Erkin mesh'el” torining 23-séntebir xewer qilishiche, amérika kéngesh palata ezaliri Netflix shirkitining Uyghurlar uchrighan irqiy qirghinchiliqni inkar qilghan bir xitay yazghuchi bilen hemkarliship köp qisimliq téléwiziye tiyatiri ishlimekchi bolghanliqini tenqidligen.

Xewerde bildürülüshiche, kéngesh palata ezaliridin marsha blekburn (Marsha Blackburn) bilen rik skot (Rick Scott) qatarliqlarni öz ichige alghan kéngesh palata ezaliri birliship, amérikadiki eng chong taratqu we filim ishlesh shirketliridin bolghan Netflix ning xitay yazghuchi lyu sishin yazghan “Üch gewde” namliq üch qisimliq fantaziyelik roman'gha asasen köp qisimliq téléwiziye filimi ishlesh pilanini tenqidligen hemde uninggha jawab bérishni telep qilghan. Chünki lyu sishin 2019-yil “Nyo-yorkluqlar” zhurnilining ziyaritini qobul qilghanda, xitay hökümitining Uyghurlarni rehimsizlerche basturghanliqini aqlighaniken.

Kéngesh palata ezaliri Netflix shirkitige yazghan birleshme mektupida mundaq dégen: “Xitay kompartiyisi Uyghur rayonida qebih jinayetlerni sadir qiliwatidu. Emma échinishliqi shuki, köpligen amérika shirketliri bu jinayetke aktipliq yaki süküt bilen masliship, uning xuddi normal ishtek dawamlishishigha yol qoyuwatidu yaki buningdin kechürüm sorawatidu. Bu qétim lyu ependining esirini téléwiziye tiyatiri qilip ishlesh qarari ene shu qebih jinayetni normal körsitishke urun'ghanliqtur.”

Uyghur herikiti teshkilati 3-séntebir öz tor bétide axbarat élan qilip, Netflix ni xitay yazghuchi lyu sishin bilen hemkarlashmasliqqa chaqirghan hemde amérika kéngesh palata ezalirigha mektup sunup, bu mesilige inkas qayturushqa muraji'et qilghaniken. Mezkur teshkilatning bashliqi roshen abbas xanim bu heqte toxtilip: “Netflix Shirkitining xitayni aqlawatqan bir adem bilen hemkarliship, 200 milyon dollarliq filim ishlimekchi bolghinini qobul qilghili bolmaydu, Netflix bu jinayetke shérik bolmasliqi kérek,” dédi. Andin u bu xewerni anglighandin kéyin derhal axbarat élan qilghanliqi, arqidin amérika kéngesh palata ezalirigha bu mesilini inkas qilghanliqi we ularning buninggha derhal jawab bergenlikini éytti.

“Erkin mesh'el” torida éytilishiche, Netflix bu xitay yazghuchining fantaziyelik romanini téléwiziye filimini ishleshke “Text oyuni” namliq dangliq téléwiziye filimining sinaristi we filim ishligüchisini teklip qilghan. Netflix Ning xitay yazghuchi lyu sishin bilen hemkarlishishi holliwodningmu némishqa ghayet zor xitay bazirini közlep, xitayning Uyghurlargha esheddiy zulum sélishigha köz yumghanliqini chüshendürüp béridiken. Disnéy shirkitimu yéqinda ishligen “Mulen” namliq filimni Uyghur rayonida süretke alghanda xitay hökümitige rehmet éytqan bolup, bu hökümet emeldarliri ichide Uyghurlarni basturushqa biwasite qatnashqanlarmu bar iken.

Lyu sishin “Nyu-yorkluqlar” zhurnilining ziyaritini qobul qilghanda xitay hökümitini köp tereptin aqlighan. Muxbir uningdin xitay hökümitining némishqa milyondin artuq Uyghurni lagérlargha qamap qoyghanliqini sorighanda u bu Uyghurlarning térrorluq tehditi peyda qilghanliqini, hökümetning ulargha yardem bérip ularni namratliqtin qutuldurmaqchi ikenlikini éytqan.

Roshen abbas sözide yene gherbtiki erkinlik we démokratiyedin paydilinip xitay hökümitini ashkara yaki yoshurun qollaydighan shexs we shirketlerni segeklik bilen bayqap, ularni tartip chiqip pash qilish we ularning xitay bilen hemkarlishishini tosushning muhimliqini, Uyghur herikiti teshkilatining bu qétimliq herikitining ene shuning bir qismi ikenlikini bildürdi.

Kéngesh palata ezliri yene mektupida bu xil hemkarliqning Netflix ni Uyghurlarni basturush jinayitige chétishliq qilip qoyidighanliqini éytqan hemde Netflix ning lyu sishinning xitay hökümitini maxtaydighan bashqa sözlirining bar-yoqluqidin xewiri bar-yoqluqini sorighan. Ular mektupida mundaq yazghan: “Amérika dölet mejlisi Uyghurlargha yürgüzülüwatqan sistémiliq qirghinchiliq jinayiti toghruluq estayidil oyliniwatqan bu mezgilde biz Netflix ning xitay kompartiyesining xeterlik teshwiqatchisi bolghan bir adem bilen soda qilmaqchi bolghinigha küchlük diqqet qiliwatimiz. Uyghur rayonida qebih jinayetler yüz bériwatqanda bu yerde shirketlerning xushalliq bilen hemkarlishish mesilisi yoq, belki jinayetke shérik bolush mesilisi bar.”

Amérika kéngesh palata ezasi marko robiyo 23-séntebir özining tiwittér hésabida bu mesile toghriliq köz qarishini bayan qilip: “Netflix Shirkiti xitay yazghuchi lyu sishinning eserlirini tonutush üchün xelq'araliq sehne hazirlap bergen. Halbuki, lyu sishin xitayning kishilik hoquqqa éghir tajawuz qilghanliqini ashkara qollighan biri,” dégen.

“Axirqi chek” (deadline.com) Torining 25-séntebir xewer qilishiche, Netflix shirkiti yuqiriqi besh sénatorning tenqidini chirayliqche, emma éniq ret qilghan. Bu shirket ulargha yazghan jawab xétide mundaq dégen: “Aldi bilen shuni bildürüshimiz kérekki, Netflix shirkiti xitaygha héchqandaq mulazimet qilmaydu. Lyu ependi u eserning aptori bolsimu, sénariye aptori emes. Lyu ependining gepliri Netflix ning qarishi yaki filim ishligüchining qarishini eks ettürmeydu, yene kélip uning gepliri bu filimning weqeliki yaki témisi bilen munasiwetsiz. Biz uning kitabi yaki bu filim bilen alaqisi bolmighan pikirlirige qoshulmaymiz.”

Netflix Shirkiti 1997-yili qurulghan bolup, torda köp xil tilda filim tarqitish we filim ishlesh bilen shughullinidiken. 2020-Yil bu shirketning dunya miqyasidiki abonti 193 milyon'gha yetken bolup, amérikadila 73 milyon abonti bar iken. Emma xitayda bu shirketning mulazimiti cheklen'gen bolup, Netflix shirkiti bu qétim sénatorlarning tenqidini ret qilishta bu nuqtini alahide tilgha alghan.