Nuri türkel: “Amérikaning anamni ekélishini Uyghurlargha körsitiwatqan ghemxorluqining ipadisi, dep qaraymen”

Ayshem mamut oghli nuri türkel (solda) we mamutjan türkel bilen bille

“Nyu-york waqti géziti” 2-dékabir küni “Xitayda qapsilip qalghan Uyghurlarni amérikigha élip kélishning mexpiy pilani ichide” namliq mexsus xewerni élan qilip, baydin hökümitining amérikadiki Uyghur adwokat, döletlik xelq'ara diniy erkinlik komitétining sabiq re'isi nuri türkel ependining anisi ayshem mamut xanimni amérikagha ekelgenlikini dunyagha ashkarilighan idi.

Ayshem mamut xanim amérika hökümiti körsetken bir qatar diplomatik tirishchanliqlar netijiside, amérikaning xitayda turushluq bash elchisi nikolas burnis ependining biwasite uzitip qoyushi bilen ötken hepte yeni, 27-noyabir küni amérikagha yétip kélip, 20 yildin béri körüshelmigen oghulliri bilen jem bolghan.

Radiyomiz Uyghur bölümi diréktori alim séyitof ependi bu hayajanliq xewerning tepsilatini radiyo anglighuchilirimiz bilen ortaqlishish meqsitide nuri türkel ependini ziyaret qildi.

Nuri türkel ependi aq saraydin apisining kélidighanliqi heqqidiki xewerni alghandin kéyinki héssiyatlirini teswirlep, buning özige hélihem bir chüshtek bilinidighanliqini éytti.

Nuri türkel ependi apisining amérikaning mexsus ayropilani bilen téksas shitatidiki bir herbiy ayrodurumgha qonushi we u yerde bir herbiy qomandan teripidin kütüwélinip özige salamet tapshurup bérilishige qeder bolghan bu jeryanlarning özide hem xushalliq hem bir amérika puqrasi bolghanliqi üchün cheksiz iptixarliq tuyghusi peyda qilghanliqini éytti.

Melum bolushiche, nuri türkel ependining Uyghur dawasidiki aktiplarning biri bolushi sewebidin xitay hökümiti xéli burunla yeni 2006-yilidila uning ata-anisining pasportlirini tartiwalghan. 2015-Yili xitay da'iriliri nuri türkelning dadisining türkiyege kélip, töt oghli bilen qisqa muddet körüshüshige yol qoyghan bolsimu, apisining bérishigha yol qoymighan. Nuri türkel özining apisi bilen jem bolush kürishining uzun'gha sozulghan hékayisini mundaq bayan qilidu.

Nuri türkel ependining déyishiche, xitay hökümitining eyni chaghda amérika xelq'ara diniy erkinlik komitétining re'isi bolghan nuri türkelni jaza tizimlikige kirgüzüshi we hemde uninggha qaratqan türlük bésimini kücheytishi amérika hökümitining bu mesilige bolghan diqqitini kücheytishige yol achqan.

“Nyu-york waqti géziti” ning xewiri nuri türkelning a'ilisi bilen jem bolushini nuri türkelning we hemde amérika emeldarlirining köp yilliq tirishchanliqining netijisi dep teripligen. Xewerde, pirézidént baydinning xitay re'isi shi jinping bilen bolghan ikki qétimliq uchrishishida ayshem mamut xanimning ismini tilgha alghanliqi qeyt qilin'ghan.

Nuri türkel radiyomizgha bergen söhbitide, amérikaning bu herikitining özigila emes, belki barliq Uyghurlargha körsitilgen ghemxorluqning nishani dep qaraydighanliqini éytti.

U sözide ata-ana we uruq-tughqanliri bilen jem bolushning bir insanning eng eqelliy hoquqi ikenlikini eskertish bilen birge, özige oxshash mushundaq ata-ana hesriti chékiwatqan barliq Uyghurlardiki judaliq hesritining mushundaq güzel bir netije bilen ayaghlishishini ümid qilidighanliqini éytti.

Adwokat nuri türkel sözining axirida 20 yildin béri ümidini we ishenchini yoqatmighan, shuningdek bir künmu özining halidin shikayet qilip baqmighan anisi ayshem xanimgha bolghan minnetdarliqinimu ipade qildi.

Melum bolushiche, amérika bilen xitay hökümiti otturisidiki söhbetler netijiside, ikki terep öz'ara mehbus almashturushqa kélishken. Netijide xitay hökümiti xitayda tutup turuluwatqan üch neper amérika puqrasini qoyup bérish bilen birge, nuri türkel ependining anisi ayshem mamut xanimning hem shundaqla, yene bir neper amérika puqrasi bolghan Uyghur erning qizi bilen bille amérikagha kétishige qoshulghan.