Xéylongjangning teyley türmisige Uyghur rayonidin bir türküm mehbuslarning yötkelgenliki jezmleshti
2018.10.01
Uyghur rayonidiki yighiwélish lagérliridin bir türküm tutqunlarning xitay ölkilirige yötkilishke bashlighanliqi heqqidiki uchurlar jezmleshmekte.
Jüme küni qeshqerdiki bir saqchi xadimi qeshqer toqquzaqtin bir türküm tutqunlarning xitay ölkilirige yötkelgenlikini ashkarilighan idi. Muxbirimizning bügün xéylongjang ölkisidiki alaqidar orunlargha qarita élip barghan téléfon ziyaretliri dawamida, bu ölkining chichixar shehiridiki teyley türmisige bir türküm Uyghurlarning 20 künning aldida yötkep kélin'genliki yerlik da'iriler teripidin delillendi.
Uyghur rayonidiki yighiwélish lagérliridin bir türküm tutqunlarning xitay ölkilirige yötkiliwatqanliqi heqqidiki perezler we uchurlar, muhajirettiki Uyghur pa'aliyetchilirini jiddiy endishige salmaqta.
Amérika Uyghur birleshmisining re'isi ilshat hesen ötken hepte bowén tor téléwiziyeside qilghan sözide, nöwettiki eng endishilinerlik ehwal süpitide özlirining bir türküm Uyghurlarning xitay ölkilirige yötkiliwatqanliqi heqqide uchur tapshuruwalghanliqini bayan qilghan idi. Bizning ötken jüme künidiki bu heqtiki ehwal éniqlishimiz dawamida, qeshqerdin bir türküm tutqunlarning nejmidin bedelhaji qatarliq saqchi xadimlirining nazariti astida xitay ölkilirige yolgha sélin'ghanliqi delillen'gen, emma ularning éniq halda qaysi jaylargha apirilghanliqi aydinglashmighan.
Yene radiyomizgha kelgen melum bir inkasta xitayning xéylongjang ölkisidiki teyley türmisige bir qisim Uyghurlarning yötkelgenliki we buning yerlik ahalilerni bi'aram qilghanliqi melum qilin'ghan idi.
Inkasta özining xéylongjang ölkisi teyley nahiyesidin ikenlikini bildürgen bir ayal mundaq dégen: “ Shinjangda türmiler bar emesmu, uninggha qamalghanlarning hemmisi Uyghurlar. Ashu tutqun Uyghurlarni bizning nahiyediki türmilerge ekélip, bizning nahiyediki jinayetchilerni shinjangdiki türmilerge yötkidi, hésabta tutqunlarni öz-ara almashturdi. Ularning meqsiti Uyghur tutqunlarni yiraq yerge yötkep, qalaymiqanchiliq chiqishning aldini élish. Bizning nahiyediki türme xizmetchiliri ma'ash östürüshni telep qiliwatidu. Tutqunlarni almashturush herikiti alliqachan tügidighu deymen. Mushu heriket üchün nurghun qoralliq saqchilarni ishletti, nurghun saqchi aptomobilliri we poyizlar bilen toshidi.”
Bizning bu yip uchlirigha asasen birqanche kündin béri xéylongjang ölkisining xarbin we chichixar qatarliq sheherliridiki alaqidar orunlargha élip barghan téléfon ziyaretlirimiz dawamida, yuqiriqi uchurlarning toghriliq delillendi. Teyley nahiyesidin téléfonimizni qobul qilghan qoralliq saqchi qisim idare xadimi, özining bu heqte kimliki éniq bolmighan kishilerge melumat bérelmeydighanliqini bayan qilish arqiliq, Uyghur rayonidin teyley türmisige yötkelgen mehbuslarning mewjutluqidin bésharet berdi.
Xéylongjang edliye nazariti, xarbin türme bashqurush idarisi, teley nahiyelik saqchi idarisi qatarliq orunlar ehwal heqqide melumat bérishni ret qilghan bolsimu, emma ehwalning rastliqini inkar qilmidi. Ular bu heqte teyley türmisi bilen alaqe qilishimizni tewsiye qildi. Teyley türmisige urghan téléfonlirimiz izchil halda qobul qilinmighandin kéyin teyley nahiyelik partkom we hökümet organliridin melumat soriduq.
Teyley nahiyelik siyasiy kéngesh ishxanisining xadimi Uyghur rayonidin ekélin'gen mehbuslarning qaysi türmide ikenliki heqqidiki so'alimizgha jawaben, ularning teyley türmiside ikenlikini bayan qildi. Emma u hazirgha qeder qanchilik mehbusning ekélin'genlikidin xewiri yoqluqini bayan qildi. U bizning bu uchurni özining qeyerdin bilgenliki, yeni yighindin uqqan yaki mehbuslarni öz közi bilen körgenliki heqqidiki so'alimizgha, buni bir resmiy höjjet yaki yighindin anglimighanliqi, peqet xelqtin yeni ahalilerdin anglighanliqini ilgiri sürdi. U Uyghur rayonidin teyleyge mehbus yötkelginige 20 künche bolghanliqini tilgha aldi.
Radiyomizgha kelgen uchurda Uyghur rayonidin mehbus yötkep kélin'gini üchün türme etrapidiki ahalilerning bixeterlik jehettin endishige chüshkenliki, hetta hökümetke naraziliq bildürgenlikimu tilgha élin'ghan idi. Da'iriler bu heqtiki so'allirimizgha jawaben özlirining bundaq bir ehwaldin xewersizlikini bayan qildi.
Téléfonimizni qobul qilghan teyley nahiyelik xelq hökümiti xadimi teyleyde qanche türme barliqi heqqidiki so'alimizgha, teyleyde ikki türme barliqi, buning biri teyley türmisi, yene biri lyu sen türmisi ikenlikini bildürdi. U Uyghur rayonidin yötkep kélin'genlerning qaysi türmide ikenlikini sorighinimizda, héch ikkilenmestin “Teyley türmiside” dep jawab berdi. Özini teyley nahiyelik xelq hökümitining katipi dep tonushturghan bu xadim, Uyghur rayonidin ekélin'gen mehbuslarning sanidin xewiri yoqluqini, bu heqtiki uchurlardin teyley türmisidin xewerdar ikenlikini bayan qildi we bizni teyley türmisining alaqilishish uchuri bilen teminlidi. Jaw famililik bu xadim, Uyghur rayonidin hazirghiche bir qismining kélip bolghanliqini bayan qilish arqiliq, ariliq yene kéliwatqan yaki kélidighanlarning yene barliqidin isharet berdi. Teyley türmisining birqanche bölümige arqa-arqidin urghan téléfonimiz namelum sewebler tüpeylidin peqetla qobul qilinmidi.
Amérika Uyghur birleshmisining re'isi ilshat hesenning qaysi küni axbaratqa qilghan sözide, lagérdiki bir qisim tutqunlarning gensudin tartip xéylongjanggha qeder birqanche ölkige yötkilishke bashlighanliqi heqqide gheyriy resmiy uchur alghanliqi tilgha élin'ghan idi. Ötken jüme küni téléfonimizni qobul qilghan toqquzaqtiki saqchi xadimi qeshqerdin bir qétimda 2000 che kishining yötkelgenliki we ularni yötkeshke 43 neper saqchi xadimining nazaretchilik qilghanliqini ashkarilighan idi.
Teyley türmiside heqqide beydu uchur ambiridiki matériyalda bayan qilinishiche, bu türmide adette ölümge höküm qilinip jazasi kéchiktürülgenler, muddetsiz késilgenler we 15 yildin yuqiri késilgenlerning solinidighanliqi bayan qilin'ghan. Yene tor uchurlirida bu türmining emeldarlirining parixorluqi we gundipaylirining zorawanliqi bilen meshhurluqi tilgha élin'ghan we türmide bu falun'gong muritlirigha köp zulum sélin'ghanliqi qeyt qilin'ghan.