“Xitayning qara tizimliki” norwégiyede qattiq ghulghula qozghighan

Ixtiyariy muxbirimiz ekrem
2020.09.17
xitay-qara-tizimlik.jpg Norwégiyede neshrdin chiqidighan “Dagbladét” (kündilik xewerler) géziti 15-séntebir küni “Xitayning qara tizimlikige kirgüzülgenler” namliq widé'oluq doklatidin süretke élin'ghan.
dagbladet.no

2 Milyon yawropaliq, 700 neper norwégiyelik “Xitayning qara tizimliki” ge kirgüzülgen.

Norwégiyede neshrdin chiqidighan “Dagbladét” (kündilik xewerler) géziti 15-séntebir küni “Xitayning qara tizimlikige kirgüzülgenler” namliq bir doklatni élan qilghan. Doklatta bayan qilinishiche, norwégiyede yashaydighan, xitayning dölet xewpsizlik organliri bilen alaqisi bar dep qaralghan bir neper xitay “Tijaretchi” ning “Jénxu'a shirkiti” 2 milyon yawropaliq, 700 neper norwégiyelikning xususiy arxiplirini “Qara tizimlik” ke kirgüzgen.

“Dagbladét” géziti “Xitayning qara tizimliki” ni qandaq qolgha chüshürgenlikini éytmighan. Norwégiye dölet xewpsizliki xadimliri bu “Qara tizimlik” ke nisbeten hazirche pozitsiye bildürüshni xalimaydighanliqini eskertken. “Xitayning qara tizimliki” ge ismi kirgüzülgen bezi shexsler mezkur gézitning ziyaritini qobul qilghanda özlirining heyranliqini ipade qilghan bolsa, beziliri ezeldin “Xitay qara küchliri” bilen alaqide bolup baqmighanliqini bildürgen. Yene bezi kishiler özlirining namelum téléfonlarni, uchurlarni qobul qilghanliqini, emma perwa qilmighanliqini, jawab bermigenlikini tilgha élishqan.

“Xitayning qara tizimliki” ge kirgüzülgen 700 neper norwégiyelikning bir qismi döletning muhim organlirida wezipe ötewatqan yaki xizmitidin ayrilip pénsiyege chiqqan dangliq kishiler bolup, yene bir qismi jem'iyette küchlük tesiri bolghan shexsler we chong shirketlerning xojayinliri iken.

Ejeblinerliki shuki, bu “Qara tizimlik” ke 29 neper sabiq jinayetchining xususiy arxiplirimu kirgüzülgen. Xiro'én chékish, zeherlik chékimlik etkeschiliki bilen shughullinish yaki zorawanliq guruhlirini uyushturushtek jinayetler bilen qolgha élinip qamaq jazalirigha mehkum bolghan, hazir jaza mudditini tamamlap normal hayat köchürüwatqan norwégiyeliklermu bu “Qara tizimlik” ke kirgüzülgen. Xitayning waqti kelgende pulning küchige tayinip bulardin melum bir meqsette paydilinishni közligen bolush éhtimali barmu-yoq? bunisi namelum iken.

“Norwégiye Uyghur komitéti” ning re'isi, “Uyghur edliyesi arxip ambiri” ning mes´uli behtiyar ömer ependi bu heqte toxtalghanda, “Dagbladet” gézitida élan qilin'ghan bu xewerning norwégiyeni zil zilige salghanliqini tilgha aldi. U sözide, norwégiyediki Uyghurlarning xitay tehditige uchrash mesilisining norwégiye bixeterlik küchlirige melum ikenlikini, Uyghurlarning özlirining xususiy axriplirini saqlashta éhtiyatchan bölishi lazimliqini tekitlidi.

Xitayning norwégiyediki jasusluq heriketliri uzundin buyan metbu'atlarning diqqitini tartip kelgen bir téma bolsimu, hazirgha qeder bundaq konkrét bir “Qara tizimlik” qolgha chüshürülüp élan qilinip baqmighan bolghach, “Dagbladét” gézitining “Xitayning qara tizimlikige kirgüzülgenler” namliq doklati norwégiyede zor tesir qozghighan.

Norwégiyede yashawatqan Uyghur ziyaliysi semet abla ependi bu heqte toxtalghanda, özining bu “Qara tizimlik” ke heqiqeten heyran qalghanliqini ipade qildi. Uning bildürüshiche, bu “Qara tizimlik” ke kirgüzülgen bezi norwégiyelikler xitaygha tenqidiy pozitsiye bolup kelgen meshhur siyasiy shexsler iken.

Norwégiyede yashaydighan Uyghur ziyaliysi muxetter xanim bu toghrisida toxtalghanda, xitayning “Jénxu'a shirkiti” toplighan 700 neper norwégiyelikning xususiy arxiplirigha munasiwetlik bu “Qara tizimlik” mesilisining norwégiyede jiddiy bir qiziq témigha aylan'ghanliqini tekitlidi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.