Hidayetulla oghuzxan: "Dunya jama'itini sherqiy türkistan xelqining mewjutluq kürishini qollashqa chaqirimiz"

Ixtiyariy muxbirimiz arslan
2021-10-10

9-Öktebir bosniyening paytexti sarayéwo shehiride échilghan 13-nöwetlik dunya sherqiy türkistanliqlar qérindashliq uchrishishi we 4-nöwetlik sherqiy türkistan milliy birlik shurasi yighinida dunya jama'iti Uyghur xelqining milliy mewjutluq kürishini qollashqa we Uyghur irqiy qirghinchiliqining aldini élishqa chaqirildi.

Bu yighinni bash shtabi türkiyediki "Sherqiy türkistan ma'arip we hemkarliq jem'iyiti" uyushturghan bolup, yighin 11-öktebirgiche 3 kün dawam qilidu.

Yighin'gha dunyaning her qaysi jayliridin kelgen 40 tin artuq teshkilat rehberliri, diniy alimlar, ziyaliylar, tetqiqatchilar we pa'aliyetchiler bolup 120 etrapida kishi qatnashti.

Yighinning échilish murasimida söz qilghan hidayetulla oghuzxan Uyghurlarni qollighan bosniye hökümiti we xelqige rehmet éytidighanliqini ipadilidi we dunya jama'itini Uyghur xelqi üchün heriketke ötüshke chaqiridi.

U mundaq dédi: "Sherqiy türkistan xelqi we sherqiy türkistanning milliy iradisige wekillik qilidighan siyasiy heriket bolush süpitimiz bilen, biz xelq'araliq organ we teshkilatlarni, dunya jama'itini we musteqilliq we igilik hoquqini qoghdaydighan barliq döletlerni shuninggha chaqiriq qilimizki, biz her qaysi tereplerni sherqiy türkistan xelqining mewjutluq kürishini qollashqa we sherqiy türkistan xelqining erkin we musteqil dölet qurush hoquqini étirap qilishqa chaqirimiz."

Arqidin dunya Uyghur qurultiyi re'isi dolqun eysa ependi söz qilip, "Sherqiy türkistan xelqining hazir xitayning irqiy qirghinchiliqigha uchrawatqanliqini tekitlidi we sherqiy türkistan xelqining yéqin kelgüside hörlükke érishidighanliqidin her waqit ümidwar ikenliki" ni bildürdi.

Dolqun eysa ependi dunya jama'itini xitay tehditidin agahlandurup mundaq dédi: "Biz dunya jama'itini, xitayning yéngi uslubtiki bir diktatoriliq endizisini dunyagha éksport qiliwatqanliqi we bu xelq'ara qimmet-qarash uqumlirigha buzghunchiliq qiliwatqanliqidin agahlandurimiz. Bir türküm xitay diktatorliri qayta-qayta kishilik hoquq uqumi we xelq'ara qa'ide – tüzümge buzghunchiliq qilishqa oriniwatidu. Xelq'ara jem'iyet bu tajawuzchiliq qilmishni eyiblishi, axirlashturushi we bu irqiy qirghinchiliqning aldini élishi kérek".

Yighinda sherqiy türkistan ölimalar birliki re'isi doktor atawulla shahyar ependi söz qilip, sherqiy türkistan xelqining irqiy qirghinchiliqqa uchrawatqanliqini, bashqa sahelerdikige oxshash dini étiqadiningmu omumyüzlük basturushqa uchrawatqanliqini, eng eqelliy kishilik heq – hoquqlirining we erkinlikining depsende qiliniwatqanliqini tekitlidi.

Yighinda yene türklerning islam jem'iyiti bolghan "Milliy görüsh" teshkilatining balqanlar shöbe re'isi edin salkowich, xelq'ara sarayéwo uniwérsitéti mudiri proféssor exmet yildirim, "Milliy görüsh" teshkilati mu'awin re'isi murat ileri qatarliqlar söz qilip Uyghurlar mesilisidiki chüshenchilirini bayan qildi we Uyghurlarni qollaydighanliqini ipadileshti.

Milliy görüsh (milliy ang) teshkilati re'isi murat ileri ependi sözde, sherqiy türkistanning nöwette üsti ochuq türmige aylan'ghanliqini, bir qisim gherb döletlerning bu heqte xitayni eyiblewatqanliqini, milliy görüsh teshkilatiningmu dunyaning herqaysi jayliridiki shöbilirini heriketke ötküzüp xitaygha qarshi awaz chiqirip kéliwatqanliqini, pütün dunya jama'iti birliship zulumni toxtitishning waqti kelgenlikini bildürdi.

Melum bolushiche, yighinning kéyinki bölümliri ilmiy muhakime we muzakire shekilde élip bérilidighan bolup, "Özgiriwatqan dunyadiki sherqiy türkistan dewasi-tehditler we pursetler" dégen'ge oxshash yette téma boyiche mutexessisler söz qilidiken.