Qirghizistan Uyghurlirining 2024-yilidiki pa'aliyet yekünliri

2024-Yil qirghizistan Uyghurliri üchünla emes, belki muhajirettiki barliq Uyghurlar üchün alahide bir yil boldi. Ötken yili büyük tilchi mehmud kashigheri tughulghanliqining 950-yilliqi, 1944-yili qurulghan sherqiy türkistan jumhuriyitining 80-yilliqi, dunya Uyghur qurultiyining 20-yilliqi qatarliq muhim xatire pa'aliyetler ötküzüldi.

Qirghizistan Uyghurliri 2024-yili özlirining milliy kimlikini saqlash we rawajlandurush üchün nurghun pa'aliyetlerni ötküzdi. Qirghizistan Uyghurlirining wekilliri ötken bir yilda yene nurghunlighan xelq'ara medeniyet pa'aliyetlirige, ilmiy yighilishlargha we muhajirettiki Uyghurlarning siyasiy ijtima'iy yighin hem murasimlirigha qatniship, Uyghur dawasining xelq'arada yenimu yüksilishige melum töhpe qoshti.

Qirghizistan Uyghurliri “Ittipaq” jem'iyiti 2024-yili ikki chong murasim ötküzdi. Buning biri, “Ittipaq” géziti neshr qilin'ghanliqining 30 yilliqi؛ yene biri, “Ittipaq” jem'iyiti qurulghanliqining 35 yilliqidur. Qirghizistan Uyghurliri “Ittipaq” jem'iyitining sabiq re'isi dilmurat ekberow ependi radiyomiz ziyaritini qobul qilip, Uyghurlarning sabiq sowét ittipaqi dewride aldinqi qatarda turup kelgen xelqlerdin bolghanliqini, shu mezgillerde milliy merkezlirining qurulghanliqi we medeniyet jehette zor ilgirileshni hasil qilghanliqini tilgha aldi.

Issiq köl qirghizistandiki tebi'iy merwayit bolup, her yili dunyaning her qaysi jayliridin nurghunlighan sayahetchilerni özige jelp qilidu. Issiqköl wilayitining qaraqol shehiri Uyghurlar bir qeder köp olturaqlashqan jay bolup, ular yerde uyushturulghan türlük ilmiy we medeniyet pa'aliyetlirige aktip qatniship, Uyghurlarning tarixi we medeniyitini tonushturup kelmekte. Qaraqol shehiride qurulghan “Rénéssans” Uyghur-özbék medeniyet merkizining re'isi, filologiye penlirining piroféssori seyfulla abdullayéw ependi radiyomiz ziyaritini qobul qilip, 2024-yilining qaraqol shehiri we issiqköl wilayitidiki Uyghur jama'iti üchün xushallinarliq bir yil bolghanliqini tekitlep ötti. U, bu yilning eng yarqin sowghatliridin birining büyük tilchi mehmud kashigherining “Kitabi jawahiri nehw” namliq esirining neshr qilinishi bolghanliqini, shundaqla mehmud kashigherining ijadiy hayatigha béghishlan'ghan ilmiy muhakimiler bolup ötkenlikini tilgha aldi.

Kéyinki yillarda qirghizistanning jenubidiki osh we jalal'abad wilayetliridiki Uyghur jama'iti Uyghur milliy kimlikini saqlap qélish, Uyghur tarixi we medeniyitini rawajlandurushta aktip pa'aliyetlerni élip barmaqta. Jalal'abad wilayitide qurulghan “Ittipaq jem'iyiti” teshkilatining re'isi elishir nasiraxunow ependi ziyaritimizni qobul qildi. U, 2024 jalal'abadta Uyghurlarning nopus jehette beshinchi orunda turidighan millet ikenlikini, halbuki 2024-yilliq qirghizistan musteqilliq bayrimi munasiwiti bilen jalal'abad shehiride ötküzülgen murasimda Uyghur milliy ussulining birinchi bolup orundalghanliqini tilgha aldi. U yene ulugh tilchi mehmud kashigheri tughulghanliqining 950 yilliqini tebriklesh pa'aliyitining Uyghur jama'iti üchün chong bir sherep bolghanliqini tekitlep ötti.

Qirghizistan Uyghurlirining chu wilayitidiki eng aktip we eng janliq mehelliliridin biri qarabalta shehiridiki Uyghur mehellisidur. Ular shu jaydiki Uyghur jama'itini yenimu ittipaqlashturush üchün nurghun ijtima'iy pa'aliyetlerni élip barmaqta. Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan qarabalta sheherlik Uyghur jama'iti ayallar kéngishining re'isi gülnisa témirowa xanim, öz mehellisining küchining ömlüktin kéliwatqanliqini tekitlidi. U, 2024-yilning eng yarqin nuqtisi, qarabalta shehiridiki Uyghur jama'itining jumhuriyetlik “Qimiz” féstiwaligha qatniship, jumhuriyet re'isining teqdirnamisige érishkenlikidur, dédi.

Qirghizistan Uyghurliri özlirining milliy kimliki, tarixi, tili we medeniyitini saqlap qélish we rawajlandurushta tirishchanliq körsitip kelmekte. Ular yene muhajirettiki Uyghur teshkilatlirigha aktipliq bilen eza bolup, Uyghurlarning xelq'aradiki heriketlirige aktip qatnashmaqta. Dunya Uyghur qurultiyi qurulghandin buyanqi 20 yil jeryanida ular aktipliq bilen qollap-quwwetlep, her yilliq yighin we pa'aliyetlirige öz wekillirini ewetip turmaqta. Dunya Uyghur qurultiyi 8-nöwetlik qurultiyining wekili tursun'ay islam xanim radiyomiz ziyaritini qobul qilip, 2024-yil bezi mewjut qiyinchiliqlar bilen birlikte xoshalliqlarningmu barliqini tilgha aldi.

Qirghizistan Uyghur éli bilen biwasite chégralinidighan ottura asiyadiki qoshna memliket. Döletning resmiy nopus uchurlirigha asaslan'ghanda, qirghizistandiki Uyghurlarning nopusi qirghiz, özbék, rus we tungganlardin kéyin beshinchi orunni igileydu. Bügünki qirghizistandiki Uyghurlarning bir qismi 19-esirlerde perghane wadisigha olturaqlashqan Uyghurlar, beziliri bu tupraqlarda xéli uzun zamanlardin buyan soda-tijaret bilen yerleshken Uyghurlar, yene bir qismi 20-esirning 60-yillirida Uyghur diyaridin köchüp chiqqan Uyghurlar we ularning ewladliridur.

2025-Yili 12-yanwar küni qirghizistan Uyghurlirining “Ittipaq” jem'iyiti 9-pewqul'adde qurultay ötküzüp, jem'iyetning yéngi nöwetlik re'isini saylap chiqidu.