Qirghizistanda korona wirusi seweblik wapat bolghanlar üchün dölet boyiche matem tutuldi

Qirghizistan jumhuriyitining re'isi soronbay jéyénbékofning élan qilishi bilen korona wirusi késili sewebidin qaza tapqanlarning xatirisi üchün 30-iyul künini “Matem küni” dep belgilidi.

Xitayning wuxen shehiridin tarqalghan korona wirus késili pütün dunyagha tarqilip, bir chong apetke aylandi. Dunya sahiye teshkilatining bildürüshiche, yer shari boyiche bu kisel bilen 16 miliyondin oshuq kishi yuqumlan'ghan. Jon xopkins uniwérsitétining körsitishiche, 666 ming kishi qaza tapqan.

6 Milyun ahalisi bar qirghizistanda tajsiman wirusi bilen yuqumghanlarning sani 35143 ademdin ashqan, 1364 kishi bu kiseldin qaza tapqan. Ularning ichide Uyghurlarmu bar.

Bu munasiwet bilen qirghizistan Uyghurliri “Ittipaq” jem'iyitining re'isi esqar qasimi tor arqiliq jama'ettin ehwal soridi. Qaza qilghan Uyghurlargha bolghan chongqur teziyesini bildürdi shundaqla köpchilikke sebir we salametlik tilidi.

Radiyomiz ziyaritimizni qobul qilghan “Ittipaq” gézitining bash muhérriri ekberjan bawudunof korona wirusi yuqumining Uyghur jama'itining pa'aliyetlirige, bolupmu “Ittipaq”gézitining waqtida chiqishigha qattiq tesir qilghanliqini bildürdi.

U mundaq dédi: “Essalamu eleykum. Bügün qirghizistan döliti boyiche ‛matem kün‚ dep belgilinip, qaza qilghanlar üchün matem tutuliwatidu. Buning sewebi qirghizistanda yéqinqi ikki-üch ay ichide xitay wirusi sewebidin nurghunlighan kishiler wapat boldi shundaqla Uyghur jama'iti ichidiki nurghunlighan kishilerdin ayrilip qalduq. Bügünki matem küni munasiwiti bilen her bir a'ilide merhumlargha atap du'a qilinwatidu. Men qirghizistanda chiqidighan ‛ittipaq‚ géziti namidin xitay wirusi sewebidin wapat bolghan merhumlarning a'ilisige chongqur teziye bildürimen. Hemmige melum bolghinidek, xitay wirusi sewebidin

Bu yil qirghizistan Uyghurliri ‛ittipaq‚ jem'iyiti özining pa'aliyetlirini ötküzelmey

Qaldi. Mesilen, her yili qirghizistan Uyghurliri ‛ittipaq‚ jem'iyitining uyushturushi

Bilen féwral éyida ‛ghulja qirghinchiliqi‚ ni, aprél éyida ‛barin qirghinchiliqi‚ ni, iyul

Éyida ‛ürümchi qirghinchiliqi‚ ni xatirilesh pa'aliyiti ötküzületti. Bu yil jama'et bashqa ammiwiy murasimlari, toy-tökünler we bezmilerni ötküzelmey toxtapla qaldi.”

Korona wirusi aghriqi 2019-yilning axirilirida peyda bolup, ottura asiya

Memliketliride, shu jümlidin qirghizistanda 2020-yilning mart éyida birinchi qétim

Bayqalghan idi. Melum bolushiche, bu kiselge qarshi turush üchün qirghizistanda jiddiy

Halet, karantin, maska taqash, mektep we meschitlerni taqap, dunya sehiye

Teshkilati tewsiye qilghan chare-tedbirler qollan'ghan bolsimu, emma iyun éyining axirlirida

Wirus qattiq yamrap ketti, doxturxanilarda orun yoq bolghachqa ademler

Doxturxanilarning ishikliri aldida qaza qilishti. Hökümet we sehiye sistémisi bu

Kiselning aldini élishta özining teyyarsizliqini körsetti. Bundaq bir halette addiy kishiler wirusqa qarshi turush üchün ittipaqlashti. Beziliri nepes alidighan apparatlargha pul toplashti, beziliri doxturlargha su, tamaq-ash we shexsiy salametlikini qoghdash

Boyumlirini apirip turmaqta, yene bashqa pidakarlar öz küchliri bilen doxturxane we

Kündüzlük shipaxanilarni achmaqta. Chu wilayitining soquluq nahiyesidiki chetköl

Yézisida bir meshrep yigitliri töt yéza turghunliri üchün öz küchi bilen shipaxana

Achishti.

Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan mezkur shipaxanisining teshkilligüchi

Qirghizistanda korona wirusi weziyiti bilen “Metem küni” belgilishining toghra

Bolghanliqini bildürdi. “Qirghizistanda matem künini élan qilin'ghanliqini men toghra körimen, chünki wirusning qaytidin yamrap kétishining wehimisi bar. Elwette, ademler bilish kérek, bu nahayiti éghir kisel. Bu kiseldin nurghun kishiler qaza tapti, ularning hemmisi hayat qélishni oylighan, amma epsus. . . Bu éghir künlerde bizning hökümitimiz özining teyyarsizliqini we meghlubiyitini körsetti. Puqralirimizning hemmisi öz ghémi bilen qélishti. Shuning üchün yene bir qétim tekitleymen, matem küni élan qilish-bu kéreklik nerse.”

Söhbitimiz dawamida doxtur ependi bu kiselning waqitliq pesiyiwatqanliqini, buning pida'iylar we shipaxanilarda waqtida éliniwatqan sehiye yardimining neti'ijisi ikenlikini tekitlidi. Lékin bu kündüzlük shipaxanilargha hökümet tereptin héch bir yardem birilmigen bolup,

Shipaxanilarning taqilip qélishidin endishe qiliwatqanliqini bildürdi: “Bu aghriqning hazirqi ehwaligha qarisaq, allagha shükri, yuqum peseydi, chünki hazir

Ademler xalisane échilghan shipaxanilarda waqtida sehiye yardimini élip kéreklik

Payda qilidighan dorilar bilen dawalandi, qattiq aghriqlar we nepes alalmaydighan

Bimarlar az boldi. Bizning xelqimizge chong rehmet, pida'iylar öz ixtiyari bilen özliri

Küch chiqirip, yézilarda shipaxanilarni échip ellerge waqtida yardem bérip, bimarlarni

Egeshme késellerge yetküzmey dawaliwatidu. Xelq hazir hökümet doxturxanilirigha

Barmay, moshu xalisane échilghan doxturxanilardin yardem élip turmaqta, yene bir

Nersini tekitlep ötüshüm kérekki, moshu aghriqning peseygini bu pida'iylar achqan

Shipaxanilarning netijsi, chünki hökümet doxturxanilirida hazirghiche orun yoq, hem

Bimarlar doxturlarning qopal mu'amilisige uchrimaqta. Hazirche biz moshu kündüzlük

Shipaxanilarni saqlap qélishimiz kérek, chünki bu shipaxanilargha hökümet tereptin héch

Yardem yoq, doxtur we séstrilargha mu'ashini bérishke amal bolmay qéliwatidu.

Shuning üchün men saxawetlik teshkilatlargha muraj'et qilimen, mumkünchilik bolsa

Yézilardiki shipaxanilargha köngül bölüp qoyushini soraymen.”

Nöwette korona wirusi kiselige qarshi turush gruppiliri özlirining saxawetlik

Pa'aliyetlirini dawam qilmaqta. Bu kiselge qarshi turush pa'aliyitige aktip yardem

Körsetken “Sejde” kiyim shirkitining sahibi eziz ismahembétof ziyaritimizni qobul

Qilip, musulmanlar üchün eng ulugh künlerdin birsi bolghan qurban héyt harpisida wirustin qaza tapqanlarni eslep we du'a qilishini eng toghra körgenligini bayan qildi: “30-Iyul küni matem kün dep belgilendi. Men oylaymenki, bu toghra chisla, chünki bu kün muqeddes harpa künige toghra kélidu, bu küni barliq musulmanlar allagha du'a qilidighan

Kün, köp kishiler rozi tutidu we a'ilisi bilen iptar qilip, merhumlargha atap, qur'an

Tilawet qilidu, moshu ulugh künlerde biz hemmimiz bu wabadin qaza tapqanlarni

Eslep ulargha du'a qilishimiz, bu késelning dölitimizdin ghayib bolushini tilep du'a

Qilishimiz kérek.”

Resmiy melumatlargha asaslan'ghanda qirghizistanda 60 minggha yéqin Uyghur ahalisi yashaydu.

Ular asasliqi bishkek shehiri we chu wilayitidiki yéza-sheherlerge orunlashqan. Uningdin bashqa Uyghurlarning köp qismi qirghizistanning jenubidiki osh wilayitining “Qeshqer qishlaq” yézisida we jalal'abad wilayitide yashaydu. Epsuski, qirghizistanning jenubidiki Uyghurlarning köp qismi sowét ittipaqi dewride özbek xelqi bilen assimiliyatsiye bolup ketken. Lékin bügünki künlerde ularning milliy rohi küchiyip, tarixiy wetinidiki mesilililerge alahide köngül bölüshke bashlimaqta.