Ху пиң: "қизил қимар үстили" намлиқ китаб хитай даирилирини қаттиқ биарам қилған

Мухбиримиз меһрибан
2021-09-16

Хитайниң сабиқ баш министири вен җябав хитай рәиси ши җинпиңниң 19-нөвәтлик партийә қурултийиниң ечилиш йиғинида қилған сөзини аңлимақта. 2017-Йили 18-өктәбир, бейҗиң.

Хитайниң сабиқ баш министери вен җябав аилиси вә хитай компартийәсиниң башқа юқури қатлам әмәлдарлириниң сорунидики мунасивәтләр йорутулған "қизил қимар үстили" намлиқ китаб йеқинда америкада енгилиз тилида нәшр қилинди.

Китабта хитай содигәр шен доң (енгилисчә исми десмон шен) билән униң төт йил бурун бейҗиңда тутқун қилинған илгирики аяли дуән вейхоң (енгилизчә исми витней дуән) иккәйләнниң, хитайниң юқури қатлам әмәлдарлири билән болған пул, һоқуқ вә өз-ара нәпкә еришиш мунасивәтилири баян қилинған.

Китаптики баш персунаж шен дуң хитайдики сода риқабити җәрянида, хитай компартийәсиниң юқури қатлам әмәлдарлиридин қимар сорунидики шаһмәт уруқи орнида пайдилинишни көзлигән болсиму, әмма ахирқи һисабта хитай әмәлдарлири тәрипидин ташливетилип, паҗиәлик һалда қурбанлиқ қилинғанлиқидәк реаллиқ ечип берилгән.

Тиҗарәтчи шен дуниң баян қилишичә, униң хитайниң юқури қатлам әмәлдарлири билән болған шәхсий мунасивитиниң йеқинлиқи нәтиҗисидә уларниң тиҗарити барғанчә ронақ тапқан. Әмма улар әң бейиған мәзгилдә, хәтәрму тәң йеқинлашқан. У 2015-йили аяли дүән вейхоң билән аҗришип, хитайдин айрилған.

Китапта баян қилинишичә, шен доңниң аяли дуән вейхуң хитайниң сабиқ баш министери вен җябавниң ханими җаң бейлиға тиҗарәт мәсләһәтчиси болуштәк йеқин достлуқ мунасивити орнатқан. Улар һәтта вен җябавниң ханими җаң бейли билән бирликтә чәт әлләргә саяһәткиму чиққан. Китапта йәнә ши җинпиң дәвридә хитайда җазаланған әмәлдарлар билән болған мунасивәтләрму баян қилинған.

Шен дуң әпәндиниң 7-сентәбир күни китапниң нәшр қилиниш мунасивити билән бәргән баянатидин мәлум болушичә, у 2015-йили аяли дуән вейхуң билән аҗрашқандин кейин, 2 яшлиқ оғлини елип хоңкоң арқилиқ әнгилийәгә кәткән. 2017-Йили дуән вейхуң 4 нәпәр хизмәтчиси билән бирликтә тутқун қилинған. Шуниңдин кейин, униң аяли дуән вейхуң билән болған телефон алақиси үзүлүп қалған. Әмма йеқинда китаб нәшргә тапшурулғандин кейин, униң 4 йилдин буян из-дерики болмиған илгирики аяли дуән вейхуң ханим туюқсиз бейҗиңдин телефон қилип, китабни нәшр қилмаслиқни тәләп қилған икән.

Шен дуң әпәндиниң билдүрүшичә, у аялиниң телефонидин кейинму китабини нәшр қилдуруштин ваз кәчмигән. 7-Сентәбир күни китаб әслидики пилан бойичә китап нйо-йоркта нәшрдин чиққан. Бир һәптидин буян, америкадики нопузлуқ таратқулардин "вол-стерт журнили" гезити, "вашингитон почтиси", CNN теливизийәси вә башқа ғәрб дөләтлиридики көплигән таратқуларда, йеңидин нәшр қилинған "қизил қимар үстили" намлиқ бу китап һәққидә арқа-арқидин хәвәр вә анализлар берилмәктә.

Алдинқи нөвәтлик америка презденти данолд трамп мәзгилидә ақсарайниң дөләт хәвпсизлики бойичә муавин мәсләһәтчиси болған маттив поттингер мәзкур китапқа язған беғишлимисида: "бу китаб хитай вәзийитигә йеқиндин диққәт қиливатқанлар, болупму хитай хәлқи оқушни күтиватқан бир китаб. Униңда баян қилинған мувәппәқийәт вә хәтәрләр кишини мәһлия қилиду," дегән.

"бейҗиң баһари жорнили" ниң баш муһәррири ху пиң әпәндиниң қаришичә, китабта хитайниң юқури қатлам әмәлдарлириниң парихорлуқ вә чириклик қилмишлири йорутуп берилгән.

Ху пиң мундақ деди: "бу китабта хитайниң юқури қатлам әмәлдарлири сорунидики һоқуқ-пул мунасивити вә парихорлуқ-чириклик қилмишлири паш қилинған. Мана бу нуқта, хитай коммунист һөкүмити әсла көрүшни халимайдиған әһвалдур."

Ху пиң мундақ деди: "бу йәрдә уларниң дүән вейхуңни гөрүгә еливалғанлиқини көрүш мумкин. Улар китабни нәшр қилғузмаслиқ үчүн тәһдит вастисини қолланған. Уларниң демәкчи болғини, әгәр китаб нәшр қилинмиса, уларниң қолидики дуән вейхуңға болған муамилиси яхширақ болиду, әгәр китаб нәшр қилинса, уларниң дуән вейхуңға тутқан муамилиси техиму қәбиһ болиду. Хитай компартийә әмәлдарлири мәзкур китабниң аптори шен дуңға униң аҗришип кәткән аялиниң йәнила хитайда, йәни уларниң қолида икәнликини билдүрүп, уни мурәссәгә үндимәкчи болған. Әлвәттә, шен ду әпәнди китапни нәшр қилдурғанлиқи үчүн, дуән вейхуниң әһвали техиму мүшкүл болуши мумкин. Әмма әмәлийәт бәлким ундақ начар болмаслиқиму мумкин."

Ху пиң әпәнди йәнә китабта нуқтилиқ һалда хитайниң сабиқ баш министери вен җябавға четишлиқ әһвалларниңму баян қилинғанлиқини тәкитлиди: "әмма мән ши җинпиңниң бу китабни яхши көрмәйдиғанлиқидинму гуман қилимән. Чүнки китабниң вен җябавниң образиға кәлтүрүдиған зийини бир қәдәр еғир, ши җинпиңға болған зийини чоң әмәс. Мениң тәсәвурумчә, ши җинпиң бу китабниң нәшр қилинишиға унчиму хапа болмиса керәк."

Китап һәққидики тонуштуруштин мәлум болушичә, "қизил қимар үстили" намлиқ бу китапта ху җинтав дәвридә хитайниң баш министери вәзиписидә болған вен җябав аилиси билән содигәр шен доң вә униң илгирики аяли дуән вейхоң оттурсидики алаһидә йеқинлиқ мунасивитигә әң көп сәһипә аҗритилған.

Мәлумки, хитай әмәлдарлириниң пархорлуқи вә чирикликигә аит әһваллар чәтәл таратқулиридиму үзлүксиз ашкарилинип кәлмәктә. Хитайниң сабиқ баш министери вен җябав һәққидә "ню-йорк вақти гезити" ниң 2012-йили 10-айниң 26-күнидики санида бир узун мақалә елан қилинған.

Бу мақалә "ню-йорк вақти гезити" ниң шаңхәйдә турушлуқ мухбири давид барбоза тәрипидин елан қилинған болуп, униңда хитайниң сабиқ баш министери вен җябав аилисидикиләрниң аз дегәндә 2 милярд 700 милйон доллар пара йегәнлики паш қилинған. Мақалидә тиҗарәтчи дуән вейхуңниң вен җябав аилисиниң малийәсидики ядролоқ шәхс икәнликиму тилға елинған.

Ху пиң әпәнди йәнә содигәр шен доңниң немә үчүн аридин нурғун йиллар өткәндә бу китабни язғанлиқи, буниңдики сәвәбләр һәққидә мундақ деди:

"әлвәттә, униң бу китабни йезишиға сәвәп болған амилларни һес қилишимиз мумкин. Чүнки сиз хитай әмәлдарлиридики парихорлуқ вә чириклик қилмишлириға аит ичкий әһвалларни билгиниңиздә, уни ашкарилашниң муһимлиқиниму һис қилисиз, уни көпчиликкә аңлитиш лазим дәп қарайсиз. Апторниң өзи ейтқинидәк, у хитайдики бу хил түзүмдин нарази. Шуңа у хитайдики бу қараңғу тәрәпләри паш қилишни ойлиған дисәк болиду."

Ху пиң әпәндиниң тәкитлишичә, китаб мәйли қандақ мәқсәттә йезилған болсун, униңда паш қилинғини хитайдики мәвҗут мәсилиләр икән. Хитай җәмийитидә өз-ара нәп йәткүзүш арқилиқ өз мәқсәтлиригә еришиштәк пул-һоқуқ мунасивити, хитай әмәлдарлири арисида интайин омумлашқан мәсилә икән. Йәнә келип бу хил мәнпәәт мунасивити хитай әмәлдарлирида парихорлуқ вә чирикликниң түгимәсликини кәлтүрүп чиқарған. Хитай һөкүмити парихор әмәлдарлар керәк болғанда, уларни қоллиниду, керики қалмиғанда, уларни "парихорлуқ" вә "чириклик" билән җазалап, һакимийитини мустәһкәмләйду. Әмма хитай һөкүмити өзидики бу қараңғу тәрәпләрни хитай хәлқидин һәр вақит йошуриду. Буларниң хәлқи аләмгә ашкарилинип, өзлириниң хитай хәлқи вә хәлқарадики инавитиниң төкүлишидин әнсирәйду. Шу сәвәбтин бу хилдики китабларниң нәшр қилиниши, хитай компартийәсини һәр вақит биарам қилидиған бир мәсилигә айланған.