Лагер шаһидлири хитайниң “мусулман аяллар хитайда әркинлик вә баравәрликтин толуқ бәһримән боливатиду” дегән сәпсәтилирини инкар қилди

Хитай чәт әлгә қаратқан тәшвиқат вастилирида уйғур мусулманлириниң диний етиқад әркинликиниң толуқ капаләткә игә икәнликини давраң қилишни давамлаштурмақта.

Қисқичә CIIC дәп атилидиған “хитай интернет учурлири мәркизи” ниң бивастә бейҗиңдин башқурулидиған “China.org.cn” тор бети 2015-йилидин итибарән чәт әлгә қарита тәшвиқатлирини қанат яйдурушқа башлиған болуп, бу тор бети хитайчә, германчә, франсузчә, испанчә, әрәбчә қатарлиқ 10 хил чәт әл тил-йезиқида хәвәрләр тарқитидикән. Мәхсус хитай һакимийитиниң тәшвиқатлири үчүн хизмәт қилидиған бу тор бәтләрдә, уйғур диярида җаза лагерлири қурулған 2016-йилидин буян уйғурларға даир көплигән сахта учурлар үзүлмәй елан қилинип турған. Буларниң бири, бу торбәтниң германчә сәһиписидә 23-април елан қилинған “хитай тордашлар шинҗаңдики механикилиқ пахта теришни нәқ мәйдандин көрди” намлиқ хәвәрдур.

Мәзкур хәвәр хәлқара җәмийәтниң уйғур мәҗбурий әмгикигә қарши бесимлириға тақабил турушни нишан қилған болуп, униңда уйғур дияридики пахта теришниң машинилашқанлиқини көз-көз қилип: “америка башлиқ хитайға қарши ғәрб күчлири ейтқандәк, шинҗаңда ‛мәҗбурий әмгәк‚ дәйдиған нәрсә мәвҗут әмәс” дегән қарашни илгири сүргән һәмдә хитай һакимийити 23-април қобул қилған б д т ниң “мәҗбурий әмгәкни әмәлдин қалдуруш әһдинамиси” ға чапан япқан.

24-Април бу торбети германчә сәһиписидә йәнә “хитайдики мусулман аяллар барлиқ хитай аяллириға охшаш баравәрликтин тәң бәһримән болиду” намлиқ бир зиярәт хатириси елан қилинған. Буниңда пүткүл хитай тәвәсидә уйғур, қазақ, туңган қатарлиқ 10 дин артуқ мусулман милләт барлиқи, ялғуз бу “мусулманларниң әрлири диний етиқад әркинликидин кәң бәһримән болупла қалмай, бәлки йәнә аяллириниңму диний етиқад әркинликидин толуқ бәһримән болуватқанлиқи” баян қилинған.

Мәзкур мақалидә әлвәттә уйғурларниң бүгүнки паҗиәлик һаятиға орун берилмигән, уйғур диярида җаза лагерлири тәсис қилинип, милйондин артуқ уйғурларниң қамалғанлиқи, мәсчитләрниң чеқилип, “қуран кәрим” ниң көйдүрүлгәнлики, уйғурларниң диний-етиқад әркинликиниң 2016-йилидин башлапла омумиййүзлүк чәкләнгәнлики тилға елинмиған. Әмма “хитайда мусулманлар, буддистлар, хиристиян муртлири вә католик мухлислири өз диниға әркин-азадә етиқад қилип яшиялайду” дегәнләр алаһидә тәкитләнгән, һәтта “уйғур, қазақ аяллириниңму диний-етиқад әркинлики толуқ капаләткә игә болғандин сирт, уларниң хитай аяллириға охшашла барлиқ әркинлик вә кишилик һоқуқлардин тәң бәһримән болидиғанлиқи” илгири сүрүлгән.

Һалбуки, уйғур дияридики һәқиқий реаллиқниң шаһидлири хитайниң бу баянлириниң пүтүнләй сәпсәтә икәнликини тилға елишмақта. Лагир шаһиди гулбаһар җелилова қазақистан пуқраси болуп, у қолға елиништин илгири уйғур дияри билән қазақистан оттурисида тиҗарәт билән шуғуллинип кәлгән. 2017-Йили 5-айниң 22-күни у “терорчиларға ярдәм қилди” дегән бәтнам билән қолға елинған. Гулбаһар җелилова бу һәқтә тохталғанда: “мениң қолға елинишимға пәқәт уйғур болғанлиқим вә мусулман болғанлиқим сәвәб болди,” деди.

Лагир шаһиди қәлбинур сидиқ хитайниң “уйғур, қазақ аяллириниңму диний итиқад әркинлики толуқ капаләткә игә болғандин сирт, улар хитай аяллириға охшашла барлиқ әркинлик вә кишилик һоқуқлардин тәң бәһримән болиду” дегән баянлириниң учиға чиққан ялғанчилиқ икәнликини, лагерларға тунҗи болуп қамалған уйғурларниң мутләқ көп қисминиң әмәлийәттә диний саһәгә мәнсуп кишиләр икәнликини тилға алди.

Лагир шаһиди гулбаһар хативаҗи хитайниң уйғурлар тоғрисида чәт әлгә қарита үзлүксиз ялған тәшвиқатларни йүргүзүп келиватқанлиқини, әйни чағда өзи ятқан икки җаза лагерида көргәнлиригә бинаән ейитқанда, лагерға қамалған аялларниң көп қисминиң намаз оқиған, ромал артқан, балилирини диний мәктәпләргә бәргән яки һарақ-шарапсиз тойларға қатнашқан дегәндәк аталмиш “гунаһ” лар билән тутқун қилинған аддий мәзлумлар икәнликини әскәртип: “хитайда әркинлик, кишилик һоқуқ дегәнләр мәвҗут әмәс, хитай өзи түзгән ‛һәр ким динға итиқад қилиш яки қилмаслиқ әркинликигә игә‚ дегән қанун маддисиниму алиқачан дәпсәндә қилип болди,” дегәнләрни баян қилди.

Көзәткүчиләрниң қаришичә, хитай һакимийити уйғур дияридики җаза лагерлирини пәрдазлап көрситиш, өзиниң аталмиш “миллий сиясити” ни ақлаш, келичәктә җинайи җавабкарлиққа тартилиштин қутулуш үчүн чәт әлләргә қаритилған сахта тәшвиқатиға зор дәриҗидә әһмийәт берип кәлмәктикән. Хитай һәтта дуняниң көзини бояш үчүн бирқисим чәт әлликләрниму яллап ишқа селип, уйғурларниң “тарихтики һәрқандақ заманға қариғанда хатирҗәм, бәхтияр яшаватқан” лиқини испатлашқа урунмақтикән. Һалбуки, уйғур дияриниң “типик сақчи дөлити” гә вә “үсти очуқ түрмә” гә айлинип болғанлиқиму дуняға сир әмәскән.