26-ئاپرېل«شىنجاڭگېزىتى» دەئېلانقىلىنغان«ئۇيغۇرياشلىرىغا 5 سوئال»سەرلەۋھىلىكماقالىنىئۇيغۇرئاپتونومرايونلۇقئىتتىپاقىكومىتېتىنىڭ4 نەپەرئۇيغۇرمەسئۇلىقەلەمگەئالغان.بۇماقالەخىتايھۆكۈمىتىباستۇرۇشنىئىدېئولوگىيەساھەسىگەكېڭەيتىپ،نۇرغۇنئۇيغۇرزىيالىي،كادىر،ئوقۇتقۇچى،دىنىيزاتلار «ئىككىيۈزلىمىچىلىك»بىلەنجازالىنىۋاتقانمەزگىلدەئېلانقىلىنغانيەنەبىرسىياسىيچاقىرىقتۇر.
ماقالىدا،ئۇيغۇرلارغا«تېررورلۇق»قالپىقىنىڭكىيىلىپقېلىشى،ئۇيغۇرلارنىڭۋەتەنقارىشى،ئۇيغۇرلارنىڭ«ئەسەبىيلىك» نىتونۇشى،خىتايتىلىئۆگىنىشىقاتارلىق 5 مەسىلەئوتتۇرىغاقويۇلۇپ،ئۇيغۇرلارغا«تېررورلۇق»قالپىقىنىڭكىيىلىپقېلىشىغا«3 خىلكۈچلەر» نىڭ«زوراۋانتېررورلۇقھەرىكىتىسەۋەببولغان» لىقىنىئىلگىرىسۈرگەن.
ماقالىدا،«ئازسانلىقبىرتۈركۈمئازازۇللارۋەتەننىپارچىلاش،مىللەتلەرئىتتىپاقلىقىغابۇزغۇنچىلىققىلىشرەزىلنىيىتىگەيېتىشنىمەقسەتقىلىپ،زوراۋانتېررورلۇقۋەقەلىرىنىپەيداقىلدى.»«شۇلارسەۋەبلىكبىزقاتمۇ-قاتبىخەتەرلىكتەكشۈرۈشلىرىدىنئۆتۈشكەمەجبۇربولدۇق.بەزىدەمېھمانخانىداقونۇش،ئۆيئىجارەئېلىشلارداقىينالدۇق»دېيىلگەن.
مەزكۇرماقالەپەيشەنبەكۈنىبەزىخەلقئارائاخباراتۋاسىتىلىرىدەخەۋەرقىلىندى.رويتېرس ئاگېنتلىقىنىڭبۇھەقتىكىخەۋىرىدە،كىشىلىكھوقۇقتەشكىلاتلىرىنىڭرايوندىكىزورلۇقۋەقەلىرىنىۋەپەيدابولغانجىددىيۋەزىيەتنىخىتاينىڭئۇيغۇرمەدەنىيىتى،دىنىيئېتىقادىنىچەكلىشى،خىتايكۆچمەنلىرىنىئۇيغۇررايونغاكۆچۈپكېلىپ،ياشاشۋەئىشلەشكەرىغبەتلەندۈرۈشىكەلتۈرۈپچىقارغان،دەپقارايدىغانلىقىنىئىلگىرىسۈرگەن.
بەزىپائالىيەتچىلەرئۇيغۇرلارغا«تېررورلۇق»،«ئەسەبىيلىك»قالپىقىنىخىتايھۆكۈمىتىۋەئۇنىڭئاخباراتىكىيدۈرگەنلىكىنىئىلگىرىسۈرۈپكەلدى.ئامېرىكىداتۇرۇشلۇقخىتايئۆكتىچىلىخوڭكۈەنئەپەندىنىڭقارىشىچە،خىتايئۇيغۇرمەسىلىسىدەخەلقئارا«تېررورلۇق»،«ئەسەبىيلىك» كەقارشىتۇرۇشنىسۇيىئىستېمالقىلىپكەلگەن.
لىخوڭكۇەنمۇنداقدەيدۇ: «دىنىيئەسەبىيلىكدېگەنبۇنەرسەھازىرخەلقئارادانىسبەتەن كەڭتارقالغان.خىتايھۆكۈمىتىئۇنىڭغايېڭىئۇقۇمبېرىپ،يېڭىمەزمۇنلارنىقېتىپ،شىنجاڭلىقلارنىڭ،شىنجاڭدىكىيەرلىك خەلقنىڭبېشىغاكىيدۈردى.ئاندىنئۇبۇنىباھانەقىلىپزەربەبېرىۋاتىدۇ.ئۇنىڭچەشۇنداققىلغانداخەلقئاراۋەئامېرىكاتولۇقئارىلىشالمايدۇ.چۈنكى،ئامېرىكىنىڭئۆزىمۇدىنىيرادىكاللىقۋەتېررورلۇققاقارشىتۇرىدۇ.خىتايھۆكۈمىتىمۇشۇنامداشىنجاڭدائۇيغۇر،قازاقۋەباشقامىللەتلەرنىڭكىشىلىكھوقۇقىغاتاجاۋۇزقىلسا،خەلقئاراجەمئىيەتۋەئامېرىكائارتۇقگەپقىلالمايدۇ،دەپئويلايدۇ.»
بەزىئۇيغۇرپائالىيەتچىلىرىنىڭقارىشىچە،بۇماقالىدائۇيغۇررايونىدايۈزبەرگەنۋەقەلەربىلەنخىتايھۆكۈمىتىنىڭسىياسىتىئوتتۇرىسىدىكىسەۋەب-نەتىجەمۇناسىۋىتىتىلغائېلىنمىغان.ئەنگلىيەدەئولتۇرۇشلۇقئۇيغۇرپائالىيەتچىئەنۋەرتوختى،خىتايھۆكۈمىتىنىڭسىياسىتىئۇيغۇرلارنىمەجبۇرىقارشىلىقكۆرسىتىشكەقىستاپئاپارغانلىقىنىئىلگىرىسۈردى.
ئۇمۇنداقدەيدۇ: «خىتايئاخباراتىۋەھۆكۈمىتىنىڭھەممىسىبىرمېخانىزم.بۇ،ئۇلارنىڭبىرلىشىپبىزگەقىلىۋاتقانتۆھمىتى.شۇڭلاشقا،بۇيەردەتېررورلۇققالپىقىبىزگەكىيىلىپقالدى،دېيىشنىڭئۆزىبىرئاقىلسوئالئەمەس.بۇنىڭپۇتتىرەپتۇرالايدىغانھېچقانداقئاساسىيوق.بۇخاتاقويۇلغانسوئال.بۇنىڭئىچىدىكىتېخنىكىلىقسەۋەبلەرنىسۈرۈشتەقىلسا،بۇنىڭئىچىدىنبەكنۇرغۇننەرسەچىقىدۇ.مەسىلەن،بىزپۈتۈنئۇيغۇرخەلقىئۆزىمىزنىڭيۇرتىمىزداياتئادەمگەئايلىنىپقالدۇق.چۈنكى،ئۆزىمىزنىڭيۇرتىمىزدابىزخىزمەتتاپالمايمىز.ئۆزىمىزنىڭتىلىمىزنىسۆزلىسەكئاقمايدۇ.بۇنداقيەرگەقىستاقئەكەلسە،ماۋۇخىتاينىڭئۆزىدىمۇبىرگەپبار، ‹ئىتچېغىداجىلەبولساتامدىنسەكرەپچىقىدۇ،ئادەمنېمەقىلمايدۇ›دەيدىغان.بۇنىڭغاگەپكەتمەيدۇ.بۇنۇقتىغاخىتايئۇيغۇرلارنىمەجبۇرىقىستاپئەكېلىۋاتىدۇ.»
ئەنۋەرتوختىنىڭئىلگىرىسۈرۈشىچە،بۇماقالەيەنەخىتايھۆكۈمىتىنىڭئۇيغۇرلارنىئەسەبىيلىككەباغلاپتۇرۇپباستۇرۇشىغاخىزمەتقىلىدىكەن.ئۇ،خىتاينىڭمەقسىتىئۇيغۇرلارنى«رادىكال»دەپكۆرسىتىپ،باستۇرۇشنىقانۇنلاشتۇرۇشئىكەنلىكىنىبىلدۈردى.
ئەنۋەرتوختىمۇنداقدەيدۇ: «ئۇلار بىرتەرەپتىن،ئىسلامدىنىيتىنچلىقپەرۋەردىن، دەپتۇرۇپ،مۇسۇلمانلارنىيامانكۆرسىتىدۇ.بۇنىئىبلىسلاشتۇرۇش،دەيدۇ.مەقسىتىئۇيغۇرلارنىڭئوبرازىنىبۇزۇش.مېنىڭبۇيەردەئەنسىرەۋاتقىنىمۋەدېمەكچىبولغىنىم،ئۇيغۇرلارنى‹مۇسۇلمانۋەئەسەبىيمۇسۇلمان›دەپمۇ شۇشەكىلدەئىبلىسلاشتۇرۇۋاتىدۇ.خىتايلاربۇرۇنفالۇنگوڭنىشۇنداققىلغان.بىزنىمۇشۇنداققىلىشتىكىمەقسەتبىرەرۋەقەبولغانداقىرغىنچىلىقئېلىپبېرىشنىڭيولىنىئېچىش.شۇڭابۇماقالىدادەۋاتقانگەپكەقارىساق،مەسىلەن:بۇيەردە، ‹بىزدىنىيئەسەبىيلىكنىڭماھىيىتىنىتونۇپ-يەتتۇقمۇ-يوق› دېيىلگەن.مانابۇخىتاينىڭمەقسىتى.شۇڭا، ‹ئەسەبىيلىك› دېگەنبۇنەرسەمۇشۇمەقسەتكەيېتىشئۈچۈنقوللىنىۋاتقانبىرۋاسىتىدۇر.»
ئۇيغۇرئاپتونومرايونلۇقئىتتىپاقكومىتېتىنىڭسېكرېتارىئاينۇرمەخسۇت،مۇئاۋىنسېكرېتارىمەمەتجانداۋۇتقاتارلىقكىشىلەرقەلەمگەئالغانبۇماقالىدايەنە،ئۇيغۇرياشلىرىنىڭپارتىيەشىنجاڭدىكىئازسانلىقمىللەتلەرنىڭ«ئىناقلىق،گۈللەنگەن،خۇشال،بەختلىك»كەيپىياتىنىنامايانقىلىپ،خىتايتىلىنىئۆگىنىشىنىتەلەپقىلغان.ماقالىدا،دۆلەتنىڭئورتاقتىلىخىتايچىنىئۆگەنمەسلىكبىر«نومۇس»دەپكۆرسەتكەن.
بىراقلىخوڭكۇەنئەپەندى،دائىرىلەرنىڭخىتايتىلىنىئۇيغۇرلارغامەجبۇرىتېڭىشىنىتەنقىدلەپ،كىشىلەرنىڭھەرقانداقتىلنىئىختىيارىئۆگىنىشىكېرەكلىكىنى،مەجبۇرىتېڭىشنىڭھېچقانداقياخشىئاقىۋەتئېلىپكەلمەيدىغانلىقىنىبىلدۈردى.
ئۇنىڭقارىشىچە،بۇماقالىداخىتايتىلىئۇيغۇرلارغامەجبۇرىتېڭىلغان.
ئۇمۇنداقدەيدۇ: «بۇمەسىلەمائارىپنىڭئەركىنياكىئەركىنئەمەسلىكىمەسىلىسى.مەنمائارىپنىڭئەركىنبولۇشىكېرەك،دەپقارايمەن.ئەممابۇھازىرخىتايدائەمەلگەئاشمايدۇ.كومپارتىيەمائارىپئەركىنلىكىنىتارتىۋالدى.سىياسەتنىئۇبېكىتىدۇ،سەنئۇنىڭغائەمەلقىلسا.ئەركىنمائارىپئۇقۇمىمۇنداق،مەسىلەن:شىنجاڭداھەرخىلمىللەت،ھەر خىلتىلمەۋجۇت.ئۇنداقئەھۋالدابىرئادەمقانداقتىلئۆگىنىشنىئۆزىبەلگىلىشىكېرەك.بالىلارغائاتا-ئانىلاربەلگىلەپبېرىدۇ.ھېچكىمنىمەلۇمبىرتىلنىئۆگىنىشكەمەجبۇرلىماسلىقىكېرەك.سىزئۇيغۇرچەئۆگىنىمىزدېسىڭىزئۇيغۇرمەكتىپىگەبارسىڭىزبولدىغۇ.خىتايچەئۆگىنىمەندېسىڭىزئۇمۇسىزنىڭتاللىشىڭىز.نىمىنىئوقۇشنىئائىلەباشلىقىۋەبالىلارغابېرىشكېرەك.تىلبىرقورال،مۇھىمىئۆگىنىش،ئەمماسىزبۇنىتاڭسىڭىزبولمايدۇ.بۇبىرخىتايبالىسىغائۇيغۇرچىنىتاڭسىڭىزبولمىغانغائوخشاشبىرئىش.بىراقسىزبىرتىلنىباشقىلارغاتاڭسىڭىزئۇلارنىماڭقۇرتلاشتۇرىمەن،دېگەنلىكبولىدۇ.بۇرۇنياپونلارتەيۋەنۋەجۇڭگونىبېسىۋالغانداشۇنداققىلغان.ھازىرخىتاينىڭشىنجاڭدائىجراقىلىۋاتقىنىدەلمۇشۇسىياسەت.»