Abduweli ayup: “Türmidin chiqqinimda yurtum alliqachan üsti ochuq türmige aylan'ghan iken” (9)

Abduweli ayupning 2011-yili amérikidiki oqushini tamamlap weten'ge qaytishi we xususiy mektep échip, krizis ichide turuwatqan Uyghur ma'aripi üchün yéngi yol achmaqchi bolghanliqi öz xelqining kélechiki üchün qayghuruwatqan Uyghur serxillirigha nisbeten zor bir sinaq bolghan idi.

Halbuki, bu éghir sinaqqa tewekkül qilghan abduweli ayup uzun ötmeyla da'irilerning teqib qilishigha uchrap bir yérim yil türmige tashlan'ghan idi.

Abduweli ayup 2014-yili 12-ayning axiri türmidin chiqqandin kéyin ana yurti qeshqerge qaytip kélidu. Bir yildin artuq türme hayati uninggha hoquqsizliq we mehkumluq qismitige duchar bolghan bir milletning öz tarixidiki eng qarangghu künlirini hés qilduridu.

U, özi qamaqqa élin'ghan bir yérim yil mabeynide pütkül Uyghurlar wetinining shundaqla ezizane qeshqerning tamamen bashqiche bir wehimilik keypiyatqa chömgenlikini, ilgiriki ademler mighildap qaynam-tashqinliqqa chömidighan qeshqer kochilirining saqchilar bilen tekshürüsh tosuqlirigha tolghanliqini köridu.

Abduweli ayup qoyup bérilip, on nechche kün ötkende qeshqerdiki bir kimlik tekshürüsh ponkitida saqchilarning teqib qilishigha uchraydu. Uning kimliki tekshürüsh mashinisigha sürkilishi bilen teng signal bérip, uning nuqtiliq tekshürülüsh obyékti ikenlikini eskertidu. U saqchigha élip bérilip, tömür réshatkiliq qamaqxanigha solap qoyulidu. Birqanche sa'ettin kéyin saqchi uni chaqirip soraq qilidu, emma saqchilar uning türmide yatqanliq tarixidin bashqa héchqandaq gumanliq nerse bayqiyalmaydu. Shundaqtimu, nöwetchi saqchi uni saqchixanining hajetxanisini tazilap, chotkilap yuyushqa buyruydu. Abduweli saqchigha étiraz bildürüp, özining hazir mehbus emeslikini, shunga saqchixanining hajetxanisini tazilaydighan héchqandaq mejburiyitining yoqluqini éytip zakunlishidu. Halbuki, uning qarshiliqi saqchining zorawanliqi we éghir derijidiki xorluqi bilen axirlishidu.

Ikkinchi qétim, u özi in'gliz tilidin ders ötüwatqan kursqa kétiwatqanda saqchining yolsizliqigha uchrap qattiq tayaq yeydu. Arqidin qeshqer töshük derwaza saqchixanisigha élip bérilip qamap qoyulidu. Bu yerde bir neper xitay saqchining mesxire qilishi we ghururini depsende qilishigha uchraydu. Axirida a'ilisidikiler bu ishtin xewer tépip saqchixanigha kélip uni élip chiqidu.

Bu ishtin qattiq ghezeplen'gen abduweli qeshqer wilayetlik siyasiy qanun komitéti, j. X. Idarisi we alahide saqchi orunlirigha bérip, saqchilarning zorawanliqi üstidin erz qilidu. Halbuki, öz ichidin tor bolup shekillen'gen saqchilar her xil usullar bilen uninggha tehdit sélip, uni axirida erzini qayturuwélishqa mejbur qilidu.

Naheq türmide yétip axiri qoyup bérilgen bolsimu, emma alliqachan “Üsti ochuq türme” ge aylan'ghan qeshqerde abduweli ayup bash tiqqudek panah jay, erkin nepes alghudek bir boshluq tapalmaydu.

Qandaq qilish kérek? u öz waqtida xelqi, yurti we Uyghur perzentlirining ana tilidiki ma'aripigha bolghan wijdaniy mes'uliyitining türtkiside amérikidin qaytip kelgen idi. Emdilikte özi tughulghan ana yurtida erkin bir nepes alghudek imkaniyetning qalmighanliqini chongqur hés qilmaqta. Bundaq ehwalda u qaysi yolgha méngishi kérek?!..

Abduweli ayupning shexsiy kechürmishlirige béghishlan'ghan mezkur programmining bügünki 9-qismida uning türmidin chiqqandin kéyin qeshqerde ötküzgen eng axirqi riyazetlik künliri öz éghizidin bayan qilinidu.

(Dawami bar)