Қәшқәрдә, аблимит дамоллам үстидики тәнқид, өлүмидин 5 ай кейинму давам қилмақта

Қәшқәрдики мәшһур диний зат аблимит дамоллам бу йил 6 ‏-айда қамақтики мәзгилидә дохтурханида җан үзгән вә униң өлүм хәвири чәтәлләрдә бәлгилик тәсир қозғиған иди. Мухбиримизниң бүгүн қәшқәргә қарита елип барған телефон зиярәтлири давамида ашкарилинишичә, мәрһумниң вапатидин 5 ай өткән болсиму, хитай даирилириниң униңға қарита елип барған әйибләш вә тәнқид йиғинлириниң йәнила давам қиливатқанлиқи ашкариланди.

Қәшқәргә қарита елип барған телефон зиярәтлиримиз давамида, сиясий йиғинларниң йәнила җиддий кәйпиятта ечиливатқанлиқи, бу йиғинда буниңдин 5 ай бурун аләмдин өткән һөрмәткә сазавәр диний зат аблимит дамолламниң изчил һалда тәнқидлиниватқанлиқи ашкариланди. Аблимит дамолламниң чәтәлдики шагиртлириниң илгири радиомизға ашкарилишичә, у 1980 ‏-йилларда қәшқәрдә чәтәл тил мәктипи ечиш, диний маарипни илмий вә мустәқил елип бериш қатарлиқ һәрикәтлири билән диққәт қозғиған. У тәблиғлиридә һәқ вә адаләтни қәтий вә изчил тәкитләштәк хаслиқи билән қәшқәрдә әһли-җамаәтниң һөрмитигә еришкән. Қәшқәрдә сиясий йиғинларға актип қатнишип келиватқан бир партийә әзасиниң ашкарилишичә, хитай даирилири униң өлүминиң алди-кәйнидә униң пикир вә тәшәббуслирини әйибләш билән бирликтә, униңдин тәлим алған вә йеқин өткәнләрни түрмигә ташлиған. 

Көзәткүчиләрниң дегинидәк, хитай даирилири йеқинқи йиллардин бери өз һакимийитигә қарши қозғалған қаршилиқ һәрикәтлирини, өзлириниң сияситидин әмәс, райондики диний кәйпият вә чәтәлдики хитайға қарши тәшвиқатлардин көрүп кәлгән иди. Мәлум болушичә, даириләр қәшқәрдә йеқинқи йилларда күчәйгән диний етиқад вә йүксәлгән диний кәйпиятни аблимит дамолламниң тәсиридин көргән. 

Униң шагиртлириниң дейишичә, җараңлиқ җүмә хутбилири билән нам-шәрипи уйғур райониниң һәрқайси җайлириға кәңри тарқалған аблимит дамолламниң паалийәтлири хели йиллар бурунла чәкләнгән болсиму, әмма униң идийиви тәсири у йетиштүргән шагиртлар арқилиқ бүгүнгичә давам қилмақта. Хитай даирилири бу йилқи қаттиқ зәрбә долқунида аблимит дамолламни қайта тутқун қилған. Тутқун давамидики түрлүк сәвәбләр түпәйлидин униң саламәтликидә еғир мәсилә көрүлүп, дохтурханиға апирилған вә 6 ‏-айниң бешида дохтурханида җан үзгән. Әйни чағдики ениқлашлиримиздин мәлум болушичә, аблимит дамолламниң қоруси, сақчилар тәрипидин һәптиләп қоршавға елинған. Сақчилар әйни чағда аблимит дамолламниң қорусини назарәт қиливатқанлиқини етирап қилған болсиму, өлүм пәтисигә кәлгүчиләрни чәклигәнликини инкар қилған иди. Бүгүнки учурдин мәлум болушичә, мәрһумниң мейит намизиға бериш вә өлүм пәтисигә бериш пүтүнләй чәкләнгән. Қәшқәр аһалиси, өзлири сөйгән вә һөрмәт қилған бу затни қәлбидә узитишқа мәҗбур болған. 

Биз аблимит дамоллам һәққидики тәнқид йиғинлириниң конкрет мәзмунлири һәққидә йәниму илгириләп учур елиш үчүн қәшқәр бәшкерәм сақчиханисиға телефон қилдуқ. Сақчи хадими аблимит дамоллам һәққидә гәп қилиштин өзини қачурди. 

Аблимит дамолламниң өлүм хәвири чәтәлгә ашкариланғандин кейин, муһаҗирәттики уйғурлар вә түркийәдики бир қисим түрк җамаити униң роһиға атап хатириләш паалийити өткүзгән иди.