Ablimit exmettoxti damolla hajim: “Men millet we dinimizning éghir yükini élip ikki yighin'gha keldim!”

Muxbirimiz qutlan
2014.03.12
Ablimit-Exmettoxti-muxbir-bilen.jpg Ablimit exmettoxti damolla hajim béyjingdiki ikki yighin mezgilide xitay merkiziy xelq radi'o istansisi Uyghur bölümining ziyaritini qobul qilghan. 2014-Yil 11-mart, béyjing.
chinanew.com diki mezkur maqalidin elinghan

Melum bolushiche, yéqinda béyjingda échilghan xitay memliketlik siyasiy kéngesh yighini bilen memliketlik xelq qurultiyi yighinida xotendin kelgen xelq wekili ablimit exmettoxti damolla hajimning pikir-teklipliri awamning diqqitini tartqan.

Ablimit damolla hajimning Uyghur aptonom rayonidiki Uyghur xelqige, jümlidin xoten xelqige wakaliten ikki yighin'gha sun'ghan bir qisim teklip-pikirliri kunming weqesi yüz bérip Uyghurlar mesilisi xitay taratqulirining qiziq nuqtisigha aylan'ghan bir peytke toghra kelgen.

Igilishimizche, ablimit exmettoxti damolla hajim xitay memliketlik siyasiy kéngeshning ezasi, xoten sheherlik islam jem'iyitining re'isi bolup, béyjingdiki ikki yighin mezgilide u teklip boyiche xitay merkiziy xelq radi'o istansisining Uyghurche anglitish bölümi uyushturghan “Junggogha nezer” namliq mexsus söhbet programmisida sözligen. Mezkur programma 11-mart küni anglitilghandin kéyin Uyghur élidiki tor betliri we keng awam arisida zor ghulghula bolghan.

Uyghur tor betliride tünügündin buyan körülüwatqan zor sehipilik inkaslardin melum bolushiche, ablimit damolla hajimning bu qétim xitay merkiziy hökümitige sun'ghan teklip-pikirliri tunji qétim Uyghur xelqi nöwette duch kéliwatqan qiyin ijtima'iy ré'alliqning melum tereplirini eks-ettürgen iken. Xotendiki birqanche meschitning xatipi hem bir diniy zat bolush süpiti bilen ablimit damolla hajimning ikki yighinda sun'ghan teklipliri Uyghur élidin kelgen bashqa wekillerge qarighanda hem dadil hem xelqning awazigha wekillik qilidiken.

Ablimit damolla hajim xitay merkiziy xelq radi'o istansisi Uyghur bölümining “Junggogha nezer” namliq mexsus söhbet programmisida munularni tekitligen: “Men bu qétim xotendin ikki éghir wezipini élip zimmemge élip keldim. Biri, millet üchün sözlesh, yene biri dinimiz üchün gep qilish. Xelq wekili bolush süpitim bilen buni zimmemge yüklen'gen nahayiti éghir ikki wezipe dep qaraymen.”

U öz sözide yene mundaq dégen: “Özüm biwasite yashawatqan xoten rayoni heqqide toxtalsam, yerlik xelqning perzentlirining ishqa orunlishishi bir qiyin mesile bolmaqta. Gerche ish orunliri az sanliq milletlerni qobul qilmaymiz démisimu, lékin bu yerge köchüp kéliwatqan köchme nopus we ish izdeydighanlar heddidin köp bolghachqa, yerlik millet baliliri bara-bara shallinip qalmaqta. Hazir hemmisi muqimliqni tekitlimekte. Jem'iyet muqim bolush üchün aldi bilen yerlik xelq we az sanliq millet kishilirining ishqa orunlishishigha kapaletlik qilish kérek…”

Ablimit damolla hajim öz sözide yene munularni tekitligen: “Bizning islam dinimiz héchqachan ma'arip bilen zit emes. Allaning kalami bolghan ‛qur'an kerim‚ we allaning elchisi bolghan peyghembirimiz muhemmed eleyhissalam öz hedisliride ilim öginishning insanlar üchün tolimu muhimliqi we zörürlükini tekitligen. Halbuki, töwende étiqadchi ammining diniy étiqadini chekleydighan shundaqla mekteplerde balilarni étiqadtin tosidighan ishlar mewjut bolghachqa yerlik xelqning bir qisim perzentliri mekteplerdin ümidsizlenmekte…”

“Yene bir muhim mesile shuki, gerche yéngidin olturaq rayonlar quruluwatqan bolsimu, lékin meschitler yétishmeywatidu” deydu ablimit damolla hajim öz sözide, “Xotende ilgiri 1 milyon 200 ming nopus bolghan bolsa hazir 2 yérim milyon'gha köpeydi. Ilgiriki meschitler kéngeytilmidi, yéngi olturaq rayonlarda yéngi meschitler sélinmidi. Shunche köp yerlik musulmanlar nede namaz oquydu? xelq yéngi olturaq rayonlargha özining étiqadi bilen bille köchüp kiridu. Qan bilen singgen étiqad jan bilen chiqidu! shundaqken, xelqning normal étiqadini kapaletke ige qilidighan shara'it bolushi kérek. Ayrodromlarda tamaka chékidighanlargha mexsus öy hazirlan'ghan, halbuki musulmanlarning namaz oqushi üchün bir ghulach jaymu yoq. Hetta doxturxanilargha kirgen bimarlar diniy pa'aliyet bilen shughullanmasliq dégen kélishimnamige qol qoyushqa mejbur bolmaqta. Ular musulman tursa, héchkimge tesir qilmay öz namizini oqughanning néri xata!? bu qilmishlar emeliyette döletning milliy siyasetlirige we asasiy qanun'ghimu xilap.”

U axirida yene Uyghur milliy örüp-adetliri we kiyim-kéchekliriningmu yerlik hökümet orunliri teripidin parakendichilikke uchrawatqanliqini tilgha alghan.

Tepsilatni awaz ulinishtin anglighaysiz.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.