Déhqan: chidamliq öylerge téxi kirmey turup, emin öyge tutulduq

Xitay da'irilirining Uyghur élining jenubini asas qilip élip bériwatqan atalmish emin öy qurulushi emeliyette yenila nurghun Uyghur déhqanlargha qulaysizliq hem iqtisadiy bésim élip kéliwatqan iken.

Uyghur déhqan, charwichilar 2010-yilidin kéyin xitay hökümet da'irilirining pilani boyiche “Emin öy” sélishqa kirishken. Gerche bu qurulushning bir qisim chiqimini hökümet da'iriliri üstige alidighan bolsimu, hökümetning ölchimidiki emin öy sélish chiqimi intayin yuqiri bolghachqa, xitay da'irilirining Uyghur élining jenubini asas qilip élip bériwatqan atalmish emin öy qurulushi emeliyette yenila nurghun Uyghur déhqanlargha qulaysizliq hem iqtisadiy bésim élip kéliwatqan iken.

Uyghur élide 50 yildin buyanqi eng zor tebi'iy apet dep qaralghan, 2003-yilidiki chongqurchaq yer tewresh apitidin kéyin, xitay hökümitining pilani we meblegh ajritishi bilen 2004-yilidin bashlap, Uyghur élining namrat apet rayonlirida yashawatqan déhqan, charwichilar yer tewreshke chidamliq öyler qurulushi élip bérishqa kirishken idi, gerche xitay da'iriliri besh yil ichide yeni 2008-yilning axirghiche hemme déhqan, charwichilarni yer tewreshke chidamliq öylerge köchürüp bolidighanliqini wede qilghan bolsimu, téxi ötken yili peyzawat we bügür hemde guma nahiyiliride yüz bergen qar we yer tewresh apetliride, nurghun déhqanlarning öyliri örülüp éghir apet körüldi shundaqla bulardin yenila nurghun jaylarda déhqanlarning lay kések öylerde olturuwatqanliqi, atalmish yer tewreshke chidamliq öyler qurulushining emeliyette teltöküs élip bérilmighanliqi ashkarilan'ghan idi.

Yéqinda yer tewresh apiti eng köp körülidighan qeshqerning peyzawat nahiyisining chet bir yézisidin ziyaritimizni qobul qilghan bir déhqanning bildürüshiche, bu déhqan yer tewreshke chidamliq öy sélishqa meblegh yetmigenlik sewebidin yette-sekkiz yilda yer tewreshke chidamliq öyni aran séliwalghan, hazir emdi bashqidin yene, hökümetning emin öy sélish séliqi chüshken, bu xil emin öy qurulushigha gerche merkezdin, aptonom rayondin hemde biwasite yardem bérishke qatnashqan ölkilik hökümet bolup 30 ming yüen etrapida yardem meblighi bérilsimu, emma emin öyning kölimi, süpitige qoyuluwatqan ölchemmu yuqiri bolup, belgilen'gen ölchem boyiche emin öy qurulushini püttürüsh nurghun déhqan'gha nisbeten éghir iqtisadiy bésim bolmaqta iken.

Biz peyzawat nahiyilik hökümetning emin öy qurulushigha alaqidar bir xitay kadiridin nahiyidiki déhqanlarning emin öylerge köchüp kirish ehwalini soriduq, u bu qurulushning yéqinda bashlan'ghanliqini, 80% qurulushning téxi tamamlanmighanliqini bildürdi. Biz yene apet rayonida yenila köp sandiki déhqanlarning hazirghiche lay kések öylerde olturuwatqanliqining sewebini soriduq, u oyliniwalghandin kéyin “Buni qandaq dések bolidu, emeliyette pütünley lay kések öyler emes, pishshiq we lay kések birleshtürüp sélin'ghan öyler bar, chünki lay kések öyler yazda salqin bolghachqa, yerlik xelqler, bolupmu yashan'ghan kishiler yenila lay kések öylerde olturushni yaxshi köridu, biraq undaqlar yenila az sanda” dep jawab berdi.

Emin öy qurulushining qandaq élip bériliwatqanliqi, uning ölchemliri heqqide yenimu tepsiliy melumat élish üchün, xotenning guma nahiyisidiki emin öy qurulushi ishxanisi bilen alaqileshtuq, özini emin öy qurulushlirining inzhénéri dep tonushturghan bir Uyghur, bu xil qurulush heqqide bir qeder toluq melumat berdi.

Peyzawatliq déhqan bolsa, hökümetning teshwiqatining emeliyet bilen birdek emeslikini bu xil emin öy qurulushidimu, xuddi yer tewreshke chidamliq öy qurulushidekla nurghun parixorluq, qanunsizliq mesililirining éghir ikenlikini, buning déhqanlarning menpe'iti bilen zich munasiwetlik mesile ikenlikini eskertti.