D u q rehberliri b d t diki pa'aliyetliride lagérlar mesilisini tilgha almaqta

B d t kishilik hoquq kéngishining 39-nöwetlik omumiy yighinigha ishtirak qiliwatqan (ongdin solgha) d u q re'isi dolqun eysa, qurultay maliye xadimi ümid tursun we qurultay fondining mudiri abdujélil emet ependiler. 2018-Yili 17-séntebir, jenwe.

B d t kishilik hoquq kéngishining 39-nöwetlik yighinida Uyghur diyaridiki jaza lagérliri mesilisi tilgha élinmaqta.

18-Séntebir birleshken döletler teshkilati kishilik hoquq kéngishining 39-nöwetlik yighinining 4-bölümide awstriye yawropa ittipaqidiki 28 döletke wakaliten xitayning Uyghur diyaridiki jaza lagérliri mesilisini otturigha qoydi. Buninggha ulapla gérmaniye, en'gliye, firansiye, finlandiye, kanada qatarliq döletlermu jaza lagérliri mesilisini tilgha élip, özlirining endishilirini bildürdi we jaza lagérlirini taqash pikirini otturigha qoydi.

D u q re'isi dolqun eysa, qurultay fondining mudiri abdujélil emet, qurultay maliye xadimi ümid tursun we qurultay programma yétekchisi pitér irwén qatarliq 4 kishilik bir hey'et 17-séntebir shwétsariyening jenwe shehiride dawam qiliwatqan b d t kishilik hoquq kéngishining 39-nöwetlik yighinigha qatniship, Uyghurlar mesilisi boyiche bir yürüsh pa'aliyetlirini bashlidi.

B d t kishilik hoquq kéngishining 39-nöwetlik yighini 10-séntebir bashlan'ghan bolup, 28-séntebirgiche dawam qilidiken. D u q ning xitayning kishilik hoquq depsendichilikige we jaza lagérlirigha qarshi pa'aliyetliri bolsa 17-séntebirdin 21-séntebirgiche bolghan bir heptige orunlashturulghan.

D u q re'isi dolqun eysa ependi qurultay wekilliri bilen birge 17-séntebir küni b d t ning diniy étiqad aliy komissarliqi xadimliri we bezi döletlerning b d t diki elchiliri bilen uchrishish ötküzüp, nuqtiliq halda Uyghur diyaridiki jaza lagérliri mesilisini anglatti.

17-Séntebir qurultay programma yétekchisi pitér irwén ependimu b d t da irqiy ayrimichiliqqa qarshi turush komitéti xadimliri we bir qisim xelq'araliq kishilik hoquq pa'aliyetchiliri bilen ayrim-ayrim uchrishish ötküzdi. U bu heqte toxtalghanda, söhbetliride Uyghur diyaridiki jaza lagérliri mesilisi boyiche b d t da jama'et pikiri hazirlawatqanliqini we “Sherqiy türkistanning nöwettiki weziyitini tonutuwatqanliqini, bolupmu jaza lagérliri mesilisini mumkin qeder köp kishige bildürüp, b d t da bu mesilini jiddiy téma haligha keltürüsh üchün tirishchanliq körsitiwatqanliqi” ni tilgha aldi.

17-Séntebir küni d u q wekilliri yene b d t da ötküzülgen kishilik hoquq kéngishining 39-nöwetlik omumiy yighinigha qatniship, 190 din artuq döletning wekilliri qatnashqan bu yighinda bruni dölitide yüz bergen kishilik hoquq depsendichilikige qarshi herqaysi döletlerning eyibleshlirini anglidi we b d t ning bruni dölitige jaza tedbiri qollinish chaqiriqlirigha guwahchi boldi. Bu yighinda köpligen döletler brunigha jaza tedbiri qollinish tekliplirini berdi. Chünki, bruni padishahliqi köp qétimliq agahlandurushlargha qarimay, kishilik hoquq weziyitide özgirish hasil qilmighan, bu dölette kishilik hoquq depsendichiliki izchil dawamliship kelgen hemde bu padishahliq döletning hökümiti b d t bilen hemkarlishishni ret qilghan. Bu sewebtin, yighinda gherb döletliri elchilirining brunigha ünümlük tedbir qollinish telepliri nahayiti küchlük boldi. D u q rehberliri sözliride, b d t da xitaygha qarshi mana mushundaq bir weziyet we siyasiy kilimat yaritishqa tirishishning zörürlükini hés qilghanliqini bayan qilishti.

Qurultay fondi mudiri abdujélil emet ependi d u q ning 17-séntebir b d t da élip barghan pa'aliyetliri heqqide toxtalghanda, bu bir künning Uyghur dewasigha paydiliq hem menilik bir kün bolghanliqini tilgha aldi.
D u q rehberliri 17-séntebir yene xeter astidiki xelqler teshkilati teripidin b d t da ötküzülgen “Dunya jama'iti xitaydiki tibetliklerni tilgha alsun” namliq yighin'gha qatnashti. Yighinda tibet mesilisidin bashqa, Uyghurlar we jaza lagérliri mesilisimu tilgha élindi.

D u q re'isi dolqun eysa ependi bu yighinda, özlirini kishilik hoquq pa'aliyetchisi atiwalghan ikki neper xitayning tibettiki heqsizliklerge chapan yépip qilghan sözlirige derhal reddiye bérip, tibet we Uyghur diyaridiki xitay zulumini misalliri bilen pash qildi hemde jaza lagérliri mesilisini kötürüp chiqip, xitay pa'aliyetchilerning aghzini tuwaqlidi.

D u q rehberlirining b d t diki pa'aliyetliri bir hepte dawam qilidighan bolup, bu bir hepte jeryanida ular köpligen döletlerning birleshken döletler teshkilatidiki elchiliri bilen körüshidiken hemde b d t da chaqirilghan türlük mezmunlardiki yighinlargha qatnishidiken.