Firansiye metbu'atliri muxbir ursula mesilisi bilen teng bay weqesini anglatmaqta

Ixtiyariy muxbirimiz haji qutluq qadiri
2015.12.25
xitay-saqchi-muxbir-cheklesh-beyjing.jpg Saqchilar chet'ellik muxbirlarning kishilik hoquq pa'aliyetchisi ema chén gu'angchéng salametlik tekshürtüwatqan chawyang doxturxanisigha kirishini tosuwatqan körünüsh. 2012-Yili 2-may, béyjing.
AFP

Béyjingda turushluq firansiye muxbiri ursula gotyr firansiye “Lobis” zhurnilida élan qilghan Uyghurlargha munasiwetlik “Xitayning hujumidin kéyinki hemkarliq chaqiriqi yoshurun meqsetke ige” mawzuluq maqalisi bilen xitay hökümitining tenqidlishige uchrighan. U hetta, xitay tashqi ishlar ministirliqi teripidin chaqirtilip “Xata xewer bergenlikini étirap qilish” qa mejburlan'ghan.

Bolupmu, firansiye metbu'atliri ursula xanimning xitay hökümiti teripidin tehditke uchrap chégradin chiqiriwétilish xewpige duch kéliwatqanliqi toghrisidiki xewer 22-dékabir “Nyu-york waqti” gézitide élan qilin'ghandin kéyin firansiye metbu'atliri bu heqte türlük mulahize maqalilirini élan qilghan, bu heqte köpligen bes-munaziriler otturigha qoyulup, bir qisim kishiler xitay hökümitining bu herikitige nisbeten küchlük naraziliqini bildürgen.

Ziyaritimizni qobul qilghan firansiye Uyghur jem'iyitining re'isi erkin ablimit, bir-ikki kündin buyan firansiye metbu'atlirida ursula xanimning Uyghurlar heqqide maqale élan qilghanliqi sewebidin xitaydin heydilish aldida turuwatqanliqi toghrisidiki xewerler tarqalghandin kéyin, bir qisim firansiye metbu'atliri “Xitay hökümiti néme üchün muxbir ursulani chégradin chiqiriwétishni oylishidu? uning gunahi zadi néme?” dégendek témilarda köpligen mulahize maqaliliri élan qilin'ghanliqi toghrisida toxtaldi.

Uning éytishiche, firansiye metbu'atliri muxbir ursula xanimning xitay hökümitining ghezipini keltürgen mezkur maqalisi heqqidimu bir qisim uchurlarni tarqatqan bolup, uningda asasliqi aqsu bay nahiyeside yüz bergen 18-séntebir kömürkan'gha hujum qilish weqesige da'ir melumatlar we Uyghur rayonning hazirqi weziyitige a'it tepsiliy xewerler bérilgen.

U sözide, bir qisim firansuzlar hökümetke bu ish sewebidin xitaygha derhal naraziliq bildürüsh kérekliki toghrisida tekliplerni sun'ghan bolsimu, biraq firansiye hökümiti xitay bilen bolghan diplomatik munasiwitini közde tutqan halda soghuq qanliq bilen ish körüp süküt ichide turuwatqanliqini ilgiri sürdi.

Söhbitimiz jeryanida erkin ablimit muxbir ursula xanim mesilisining xelq'ara metbu'atlarning diqqitini chékishi Uyghur mesilisini firansiye jem'iyitide anglitishqa téximu köp paydiliq ikenlikini eskertti.

Firansiye metbu'atliri we “Nyu-york waqit” gézitidiki muxbir ursula xanim heqqidiki xewerlerdin xewerdar bolghan, tokyodiki kishilik hoquq pa'aliyetchisi rina xanim ziyaritimizni qobul qilip: “Men ursula xanimdin heqiqeten pexirlinimen. U xitayning Uyghur rayonidiki aqsu bay nahiyeside yüz bergen weqening mahiyitini xelq'ara jem'iyetke dadilliq bilen ashkarilidi. Biz uning tehditke uchrashliridin Uyghur rayonidiki Uyghurlarning kishilik hoquqlirining qanchilik derijide basturuluwatqanliqini hés qilalaymiz” dédi.

Teywende pa'aliyet élip bériwatqan teywen Uyghur jem'iyitining re'isi nuzugum muxbir ursula xanim heqqidiki xewerler toghrisida toxtilip: “Teywen metbu'atlirida bu heqte xewer yoq. Chünki hazir teywende saylam ötküzülüsh aldida turuwatidu. Shunga metbu'atlar saylam teshwiqati bilen aldirash. Xitaydiki Uyghur, tibet qatarliq milletler rayonida saqliniwatqan we üzlüksiz yüz bériwatqan weqeler toghrisida kimiki heqiqetni yaqlap maqale we xewer élan qilsa, shübhisizki, bundaq zhurnalist we muxbirlar xitay kompartiyesining düshminige aylinidu. Xitayda ursulagha oxshash muxbirlargha tehdit sélish we ularni chégradin qoghlap chiqirish adettiki bir ish. Xitaydiki Uyghur, tibet qatarliq milletlerning basturulush ehwalini til bilen teswirlep tügetkili bolmaydu” dédi.

Yuqiriqi awaz ulinishidin tepsilatini anglang.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.