Yurtigha qaytqan doktor aspiranti gülgine tashmemet ghuljida lagérgha qamalghan

Muxbirimiz gülchéhre
2018.05.23
gulgine-tashmemet-yepiq-terbiyelesh-1.jpg Ata-anisini körüsh üchün yurtigha qaytip, “Yighiwélish lagérigha” qamalghan malayshiya téxnologiye uniwérsitétining doktor aspiranti gülgine tashmemet. (Waqti we orni éniq emes)
RFA/Gülchéhre

Gérmaniyede yashawatqan gülzire xanimning sözlep bérishige qarighanda, uning malayshiya téxnologiye uniwérsitétida magistir aspirantliqni yéngi püttürgen singlisi gülgine, 2017-yili 26-dékabir malayshiyaning kuwalampur shehiridin ayropilanda bilen xitayning gu'angju shehirige yétip kélip, u yerdin-ürümchi-ghulja arisida qatnaydighan ayropilan bilen, öyige tetil qilish üchün qaytqan. Emma, bu yil féwralghiche malayshiyagha qaytip kélip, 2018-yilliq doktorluq oqushini bashlishi kérek bolghan gülginedin 6 ayghiche xewer yoq iken.

Gülginening yurtigha qaytishi ötken yilining béshidin bashlapla Uyghur diyarining weziyiti jiddiyliship, chet'ellerge chiqip qaytip kelgenler nuqtiliq “Terbiyelesh lagérliri” gha élip kétiliwatqan mezgillerge toghra kelgen idi. Gülzire xanimning éytishiche, gülgine qaytip barsa öziningmu xewpke uchraydighanliqini pemligen. Emma u yenila ata-anisidin endishe qilghanliqi, shundaqla yene bir tereptin lagérgha élip ketsimu bir qanche ayda chiqimen'ghu, malayshiyadiki mektipim sürüshte qilip qayturup kélidu, dep ishinip, öyige qaytip kétishke tewekkül qilghan.

Gülzirening déyishiche, gülgine weten'ge yol élishtin burun u özi bilen, saq salamet ghuljigha yétip bérip ata-anisi bilen körüshkenlikini we salamet turuwatqanliqini ikki-üch künde bir qétim ündidarda bash süritini almashturush arqiliq xewer bérishke wedileshken. Déyishiwalghini boyiche gülgine öyge qaytip, 2-3 kün ötkendin kéyin, ündidar bash süritini apisi ikkisi teng chüshken süretke özgertish arqiliq hedisige özining saq-salamet ikenlikini bildürgen. Hala aridin hepte ötkende singlisi ündidardiki bash süritini qarangghu öyde tamgha yölen'gen halda yérim gewdisi tartilghan ghuwa süretke almashturghan.

Gülzire bu süretni körüp teshwishlen'gen bolsimu, a'ilisi bilen alaqe qilalmighanliqi üchün yene xewer kütüp saqlap baqqan, 2018-yilimu kirgen, emma singlisining ündidardiki bash süriti özgermigen. Bu chaghda gülzire endishe qilishqa bashlighan. Singlisining mektepke qaytmighanliqini bilgendin kéyin, ghuljidiki tonush-bilishliri arqiliq sürüshte qilishqa tirishqan. Axiri u singlisining “Qayta terbiyelesh” ke élip kétilgenlikini, qachan chiqidighanliqining éniq emeslikini sorap bilgendin kéyin, radiyomizgha we xelq'araliq kishilik hoquq teshkilatlirigha singlisi gülgine tashmemetning xitay hökümiti teripidin lagérgha solan'ghanliqini xewer qilishni toghra tapqan. Hazir u bir tereptin singlisi gülzirening iz-dérikini qilish üchün tirishmaqta, yene bir tereptin, gülginening malayshiya téxnologiye uniwérsitétidiki proféssori hem sawaqdashliri bilen alaqe qilip, ulargha xet yézip we imza toplap malayshiyada turushluq xitay elchixanisighimu yollighan. Nöwette ularmu jawab kütmekte iken.

1987-Yili 17-séntebir tughulghan gülgine, 2010-yili ghuljidin malayshiyagha oqushqa chiqqandin buyan, malayshiya téxnologiye uniwérsitétida tiriship oqup toluq kurs we aspirantliqni tügetkendin kéyin, bu yil uning yene doktorluq oqush iltimasi qobul qilin'ghan iken.

Xitay hökümiti bulturdin bashlap Uyghur éli miqyasida “ Terbiyelesh merkezliri” namidiki yighiwlish lagérliri kéngeytip, chet'ellerge chiqip kirgen we chet'el bilen alaqisi bar Uyghurlarnimu shu xil lagérlargha nuqtiliq solimaqta idi. Uning üstige malayshiyamu xitayning bérip kelgen Uyghurlar choqum tekshürülidighan musulman elliri we ottura sherq döletliri qataridiki sezgür döletler tizimlikige kirgüzülgen idi.

Xitayning Uyghur diyarida keng kölemlik lagérlarni qurup, Uyghurlar üstidin ménge yuyush herikiti élip bériwatqanliqi, yéqindin buyan xelq'araliq axbarat wasitilirininmu diqqet nuqtisigha aylandi. Munasiwetlik xewerlerde kem dégende bir milyonche Uyghurning qanunsiz halda bu xil lagérlargha solan'ghanliqi ilgiri sürülmekte. Radiyomizgha kelgen inkaslardin mana mushuninggha oxshash bigunah oqughuchilarningmu peqetla chet'elde oqughanliqi üchünla lagérlargha élip kétiliwatqanliqi ashkarilanmaqta.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.